cuộc chiến tranh luôn có khuynh hướng coi cuộc chiến tranh ấy là trọng đại
nhất và khi nó kết thúc họ lại quay về với việc ca tụng những sự kiện lịch sử
trước nó, nhưng việc thẩm tra những sự kiện thực tế sẽ cho thấy rằng cuộc
chiến tranh này vĩ đại hơn những cuộc chiến tranh trước nó rất nhiều.
Về những lời phát biểu của các nhân vật trong cuốn sử ký này, một số đã
được phát biểu từ trước khi cuộc chiến bắt đầu, một số khác được phát biểu
trong thời gian cuộc chiến tranh xảy ra; một số tôi đã được nghe tận tai, một
số khác tôi có được từ nhiều nguồn tin khác nhau; trong mọi trường hợp thật
khó mà ghi nhớ được từng lời vào đầu, vì vậy thói quen của tôi là lái người
phát biểu nói những gì mà tôi nghĩ là cần phải hỏi ở họ vào những dịp khác
nhau, dĩ nhiên là bám chặt hết mức có thể vào ý nghĩa tổng quát của những
gì họ thực sự đã nói. Và về câu chuyện thuật lại các sự kiện này, chẳng
những không cho phép bản thân mình khởi thảo nó từ những tư liệu đầu tiên
có được trong tay, tôi thậm chí còn không tin vào những cảm tưởng của
chính mình, mà câu chuyện một phần dựa trên những gì tôi tận mắt thấy,
một phần dựa trên những gì người khác đã thấy hộ tôi, độ chính xác của câu
chuyện thuật lại này luôn được thử thách bằng những cuộc thẩm tra chi tiết
nhất và nghiêm ngặt nhất có thể. Những kết luận của tôi đã khiến tôi phải
tốn công ít nhiều vì thiếu sự trùng hợp ngẫu nhiên giữa những lời kể của các
nhân chứng khác nhau về cùng một sự kiện, lúc thì do trí nhớ không trọn
vẹn, lúc thì do quá thiên kiến đối với bên này hoặc bên kia. Tôi e rằng việc
thiếu tính lãng mạn trong cuốn sử ký của tôi sẽ làm nó bớt phần thú vị đi đôi
chút; nhưng nếu nó được đánh giá là hữu ích bởi những người tìm tòi với
mong muốn có được sự hiểu biết chính xác về quá khứ như một phương tiện
giúp giải đoán tương lai, mà trong tiến trình của nhân loại nếu quá khứ đó
không lặp lại ắt cũng phải có sự tương đồng, thì tôi sẽ lấy làm mãn nguyện.
Nói tóm lại, tôi đã viết tác phẩm của mình không phải như một bài luận chỉ
để nhận được tràng vỗ tay hoan nghênh trong chốc lát mà như một tài sản
vĩnh tồn.
Cuộc chiến chống Ba Tư là thành tích vĩ đại nhất trong quá khứ, thế
nhưng nó đã phân thắng bại một cách chóng vánh trong hai trận hải chiến và
hai trận bộ chiến. Cuộc chiến Peloponnese đã bị kéo dài rất nhiều năm, và
