mà hầu hết người ta xử sự với những điều được lưu truyền lại, ngay cả của
quê xứ mình, là tiếp nhận tất thảy những điều đó y nguyên như chúng được
truyền lại mà không làm bất cứ một phép thử cần thiết nào. Hết thảy công
chúng Athens đều tưởng rằng Hipparchus
là một bạo chúa khi ông ta bị sát
hại bởi tay Harmodius và Aristogiton
, mà không biết rằng Hippias
,
trưởng nam của Pisistratus
, mới thực là người nắm quyền lực tối cao, và
rằng Hipparchus và Thessalus là các anh em của ông ta; và rằng vào chính
ngày hôm đó, hơn nữa là vào đúng thời điểm được ấn định để thực hiện
hành động ấy, Harmodius và Aristogiton, do nghi ngờ rằng các tòng phạm
của họ đã mật báo cho Hippias, đã đi đến kết luận rằng ông ta đã được cảnh
báo và không tấn công Hippias nữa vì không muốn bị bắt giữ và liều mạng
vô ích, bèn tấn công Hipparchus gần đền thờ các nàng con gái của Leos
giết chết ông ta trong khi ông ta đang sắp xếp cho đám diễu hành ở Đại Lễ
hội PanAthensea
Có nhiều ý kiến vô căn cứ phổ biến trong các dân Hy Lạp khác, thậm chí
về những vấn đề trong lịch sử đương đại còn chưa kịp bị thời gian biến
thành mơ hồ. Chẳng hạn như, có ý kiến cho rằng các vua của Lacedaemon
mỗi người có hai quyền biểu quyết, mà thực ra họ chỉ có một; và rằng ở đó
có một đội quân của Pitane
, nhưng làm gì có đội quân đó. Dân chúng
chẳng nhọc lòng để điều tra ra sự thật, họ vui lòng chấp nhận câu chuyện
đầu tiên đến tai họ. Tuy vậy, tôi tin rằng nhìn chung thì những kết luận mà
tôi đã rút ra từ những bằng chứng đã nêu đó có thể hoàn toàn tin cậy được.
Nhất định là chúng sẽ không bị rối rắm hoặc bởi những vần thơ của một thi
sĩ đang khoe tài cường điệu, hoặc bởi sự hư cấu của những người ghi chép
biên niên sử rất lôi cuốn nhưng lại làm tổn hại đến sự thật; những chủ để mà
họ đề cập đến vượt ngoài khả năng chứng minh được, và thời gian đã tước
đoạt hầu hết giá trị lịch sử của chúng bằng cách tôn chúng lên hàng truyền
thuyết. Tránh xa khỏi những chủ đề này, chúng ta có thể hài lòng với việc đã
xuất phát dựa trên những dữ kiện chắc chắn nhất, và đi đến những kết luận
chính xác nhất có thể hy vọng có được về những vấn đề xa xưa đến thế. Về
cuộc chiến tranh này mà nói, cho dù những người đang tham gia vào một
