LỊCH SỬ CHIẾN TRANH PELOPONNESE - Trang 752

[11]

Cụm 'không thể quá lệ thuộc được' ở cuối câu này được R. Crawley

dịch là 'cannot be too independent', nếu bám sát nghĩa này thì phải dịch là
'không thể quá độc lập được', nhưng sẽ không logic với ý toàn đoạn và
không thấy nghĩa tương phản với vế trước của câu, trong khi đó B. Jowett
dịch là 'should be as independent as possible' ('phải được độc lập hết mức')
và T. Hobbes dịch là ‘when they are most in liberty’ (‘khi họ được tự do
nhất’). (ND)

[12]

Tyrrhenia, còn gọi là Etruria, là một xứ ở miền trung Italy, bắc giáp dãy

núi Apennine, đông giáp sông Tiber, tây giáp biển Tyrrhenia. (BT)

[13]

Decelea là một phân khu của Attica, ở phía tây bắc Athens, trên biên

giới Boeotia. (BT)

[14]

Centoripa là trấn nằm bên trên Catana, tiếp giáp với dãy núi Aetna và

nằm bên bờ sông Symaethus, con sông chảy vào lãnh thổ Catana. (BT)

[15]

Trấn Inessa (hay Aetna) nằm gần Centoripa và trên con đường đi

Catana (xem thêm chú thích chương XI). (BT)

[16]

Theo bản đồ Sicily thì gần Centoripa, Inessa và Catana là Hybla Major.

(BT)

[17]

Thyreatid là một vùng của xứ Cynuria ở Peloponnese. (BT)

[18]

Euryelus là điểm cao nhất của Epipolae. (BT)

[19]

Trogilus là một hải cảng của Syracuse. (BT)

[20]

Cha của Gylippus là Cleandridas, một vị tướng của Sparta kiêm cố vấn

của vua Pleistoanax và khi cùng bị trục xuất với vị vua này trong vụ nhận
hối lộ của Athens để triệt thoái quân khỏi Attica, ông ta đã chạy sang Thurii;
Cleandridas đã từng là tướng của Thurii trong cuộc tranh chấp giữa
Tarantum và Thurii. (BT)

[21]

Terina là một vịnh rộng ở Bruttium của Italy, nằm bên phía tây mũi đất

Lacinium. (BT)

[22]

Tức là trấn Prasiai (xem chú thích chương VII). (BT)