mục đích khởi chiến. Chúng ta nói rằng đó là trách nhiệm của họ, bởi vì
quyền bá chủ đi kèm với những trách nhiệm của nó.
Ngoài việc chăm nom đến các lợi ích riêng một cách công bằng,
những người đứng đầu còn bị đòi hỏi phải có sự quan tâm đặc biệt đến
lợi ích chung để đền đáp những vinh dự đặc biệt mà mọi người dành
cho họ bằng những cách khác. Với bản thân chúng ta, tất cả những xứ
đã từng có mối bang giao với Athens thì không cần đến lời cảnh báo
rằng phải cảnh giác với dân ấy. Những xứ ở sâu hơn trong nội địa và ở
ngoài tuyến giao thông chính nên hiểu rằng nếu họ lờ đi không trợ giúp
các bang ở vùng duyên hải thì hậu quả sẽ là tự gây thiệt hại cho việc
trung chuyển các sản phẩm của họ để xuất khẩu và việc tiếp nhận hàng
hóa nhập khẩu của họ từ biển vào; và họ không nên phán xét một cách
bất cẩn những điều đang được bàn đến lúc này, như thể chẳng liên quan
gì đến họ, mà phải cân nhắc rằng việc hy sinh các thành các trấn ngoài
duyên hải một ngày nào đó sẽ dẫn đến việc mối nguy hiểm vươn vào
nội địa, và phải thấy ra rằng những lợi ích của bản thân họ liên quan
mật thiết đến cuộc thảo luận này. Vì những lý do trên họ không nên do
dự đánh đổi hòa bình lấy chiến tranh. Nếu những kẻ khôn ngoan cứ làm
thinh khi họ không bị tổn hại, thì trái lại những kẻ dũng cảm từ bỏ hòa
bình để đổi lấy chiến tranh khi họ bị tổn hại, và quay trở lại thỏa thuận
hòa bình khi có cơ hội thuận lợi: trên thực tế, họ không say sưa với
chiến thắng trong chiến tranh, cũng không sẵn sàng chịu đựng tổn hại
chỉ để được vui thú bình yên. Thật vậy, nếu các vị cứ tụ thủ bàng quan,
thì sự nao núng vì những vui thú kiểu ấy sẽ là cách nhanh nhất để mất
đi những lạc thú an nhàn mà các vị đang bám víu vào; trong khi đó ấp ủ
những kỳ vọng phi lý về thẳng lợi trong chiến tranh chính là quên mất
rằng lòng tự tin khiến các vị hãnh diện rỗng tuếch đến mức nào. Bởi vì
nếu nhiều kế hoạch non yếu đã thành công được do sự non nớt thậm chí
còn lớn hơn của đối phương, thì trái lại những kế hoạch tưởng như đã
chín muồi nhưng kết thúc thảm bại còn nhiều hơn thế nữa. Sự tự tin mà
chúng ta có khi hình thành nên các mưu đồ của ta chẳng phải khi nào
cũng chứng tỏ được là hoàn toàn có lý khi thực hiện các mưu đồ ấy;
