Chúng ta cũng có những cách khác để tiến hành chiến tranh, chẳng
hạn như việc nổi loạn của các xứ liên minh với Athens, là cách chắc
chắn nhất để tước đoạt nguồn thu của chúng, chính là nguồn mang lại
sức mạnh cho chúng, và thiết lập những vị trí phòng thủ trong xứ sở
của chúng, và còn nhiều những hoạt động khác chưa thể biết trước ở
thời điểm hiện tại. Bởi vì trong mọi thứ thì chiến tranh là thứ ít vận
động dựa trên các quy luật xác định nhất, mà phần nhiều là nó tự rút ra
những mưu mẹo đáp ứng một tình trạng khẩn cấp; và trong những
trường hợp như thế phe nào đối mặt với khó khăn mà giữ được bình
tĩnh nhiều nhất sẽ an toàn nhất, và phe nào càng mất bình tĩnh bao
nhiêu sẽ càng gặp nhiều tai họa bấy nhiêu. Chúng ta cũng cần suy nghĩ
rằng nếu đây chỉ đơn thuần là một số tranh chấp về lãnh thổ giữa những
lân bang thù địch thì còn có thể chịu đựng được; nhưng ở đây chúng ta
có một kẻ địch là Athens ngang tài ngang sức với cả khối đồng minh
của chúng ta, và trên tài bất kỳ một thành viên đơn lẻ nào của khối
đồng minh ấy; vì vậy trừ khi như một khối thống nhất và như những
dân tộc và những thành bang đơn lẻ chúng ta cùng đồng lòng nhất trí
chống lại chúng, chúng sẽ dễ dàng chinh phục chúng ta riêng rẽ và từng
xứ một. Phải biết rằng cuộc chinh phục đó, nghe cũng đã thấy là kinh
khủng, sẽ không có cái kết thúc nào khác ngoài cảnh nộ lệ thuần túy;
một từ mà người Peloponnese chỉ cần thoáng nghe cũng không thể
không cảm thấy hổ thẹn, hay không thể không cảm thấy hổ thẹn khi
trông cảnh nhiều thành bang đến thế bị một thành bang sỉ nhục. Trong
khi đó dư luận sẽ cho rằng hoặc chúng ta chỉ đơn giản là đã quá quen
với nó, hoặc chúng ta chịu đựng nó vì hèn nhát, và chúng ta đang tự
chứng tỏ là những đứa con kém cỏi vì thậm chí không thể gìn giữ được
cho mình sự tự do mà cha ông ta đã trao tặng cho dân Hy Lạp; và vì
chúng ta cho phép thành lập ở Hy Lạp một thành bang bạo chúa, mặc
dù ở từng thành bang riêng rẽ chúng ta coi bổn phận của mình là phải
hạ bệ những kẻ cai trị chuyên chế. Và chúng tôi không hiểu làm thế nào
cách ứng xử này có thể tránh được ba nhược điểm lớn nhất: thiếu khôn
ngoan, thiếu can đảm, hoặc thiếu thận trọng. Bởi vì chúng tôi không
