hoàng Ivan IV Vasilievich, tức “Ivan Bạo chúa” (1530-1584), ra lệnh rằng
người Do Thái nào từ chối theo Kitô giáo phải bị dìm chết, và người Do
Thái chính thức bị trục xuất khỏi lãnh thổ Nga cho tới khi Ba Lan bị chia
cắt vào cuối thế kỷ 18.
Rào cản Nga đối với sự thâm nhập sâu hơn về phía đông dẫn tới sự định cư
Do Thái cao độ ở Ba Lan, Lithuania và Ukraine. Như ở Tây Âu thời Kỷ
nguyên Đen tối và trung cổ, người Do Thái là một thành tố chính trong quá
trình thuộc địa hóa rộng lớn, với đặc trưng là sự mở rộng nhanh chóng về
kinh tế nông nghiệp và kinh tế thương mại cũng như sự gia tăng dân số rất
lớn. Khoảng năm 1500, chỉ có khoảng 20.000-30.000 người Do Thái sống
ở Ba Lan, trên tổng dân số năm triệu người. Đến năm 1575, khi tổng dân số
đã tăng lên bảy triệu người, thì số người Do Thái đã vọt lên 150.000 người,
và sau đó sự gia tăng này còn diễn ra nhanh hơn. Năm 1503, Ba Lan quân
chủ bổ nhiệm Giáo sĩ Jacob Polak là “Giáo sĩ của Ba Lan,” và sự xuất hiện
của vị trí giáo sĩ trưởng, được triều đình hậu thuẫn, cho phép phát triển một
hình thức tự quản mà người Do Thái vốn không biết đến kể từ cuối thời
ông hoàng Do Thái lưu vong. Từ năm 1551, vị trí giáo sĩ trưởng được
người Do Thái bầu chọn. Đây chắc chắn là cai trị kiểu đầu sỏ chứ không
phải cai trị kiểu dân chủ. Giáo sĩ có quyền hành rộng lớn đối với pháp luật
và tài chính, bổ nhiệm quan tòa và rất nhiều vị trí khác trong chính quyền.
Khi giáo sĩ chia sẻ quyền lực với các hội đồng địa phương, chỉ từ 1% đến
5% hộ gia đình Do Thái có quyền bầu cử.
việc phân quyền cho người Do Thái tất nhiên mang tính tư lợi. Sự thù địch
đối với người Do Thái ở Ba Lan là rất lớn. Chẳng hạn ở Cracow, nơi tầng
lớp lái buôn địa phương khá vững mạnh, người Do Thái thường bị đẩy ra
ngoài. Các vị vua nhận thấy rằng mình có thể kiếm được tiền từ người Do
Thái bằng cách bán đặc quyền de non tolerandis Judaeis
cho một số thành
phố và thị trấn nhất định, như Warsaw chẳng hạn. Nhưng họ có thể kiếm
được thậm chí nhiều tiền hơn bằng cách cho phép các cộng đồng Do Thái
phát triển, rồi vắt kiệt họ. Giáo sĩ và các hội đồng Do Thái địa phương chủ
yếu làm việc thu thuế. Chỉ 30% những gì họ thu về được dành cho phúc lợi
