lập mạng lưới thương mại của riêng mình. Thương mại truyền thống kiểu
trung cổ có xu hướng bị thiệt hại do cái mà cho đến nay được gọi là “ngụy
biện vật chất,” cho rằng hàng hóa có một giá trị cố định và tuyệt đối. Trên
thực tế, giá trị thay đổi theo không gian và thời gian. Thị trường càng lớn,
khoảng cách càng lớn thì giá trị càng thay đổi nhiều. Đưa đúng loại hàng
hóa đến đúng nơi đúng lúc là bản chất của thành công thương mại. Điều
này khi nào cũng vậy. Nhưng vào thế kỷ 18, kích cỡ và quy mô thị trường
gia tăng khiến nó trở nên tối quan trọng. Nó củng có ý nghĩa của việc ra
quyết định chiến lược trong kinh doanh. Quyết định dĩ nhiên phản ánh chất
lượng thông tin có được trong quá trình ra quyết định. Đó là chỗ các mạng
lưới Do Thái ghi điểm.
Vì tất cả những lý do này, đóng góp của người Do Thái cho việc tạo ra chủ
nghĩa tư bản hiện đại hoàn toàn tỉ lệ nghịch với dân số của họ. Chủ nghĩa tư
bản vẫn sẽ diễn ra nếu không có họ. Ở một số nơi, họ yếu ớt hoặc không có
mặt. Họ đóng góp một phần trực tiếp rất nhỏ, chẳng hạn trong giai đoạn
đầu của Cách mạng công nghiệp Anh. Trong một số lĩnh vực - gây vốn quy
mô lớn chẳng hạn - họ rất mạnh. Nhìn chung, họ mang tới hệ thống kinh tế
thế kỷ 18 một tinh thần hợp lý hóa mạnh mẽ, một niềm tin rằng những cách
làm hiện tại chẳng bao giờ là đủ tốt, và rằng những cách làm tốt hơn, dễ
hơn, rẻ hơn, nhanh hơn có thể và phải được tìm ra. Chẳng có gì khó hiểu về
nền thương mại của người Do Thái, cũng chẳng có gì thiếu trung thực, chỉ
đơn giản là lý trí.
Quá trình hợp lý hóa cũng diễn ra trong lòng xã hội Do Thái, dù ban đầu
rụt rè và sợ sệt hơn. Có một nghịch lý là tại cùng một thời điểm, ghetto vừa
khuyến khích đổi mới sáng tạo trong buôn bán, vừa nuôi dưỡng sự bảo thủ
trong tôn giáo. Người Do Thái thời cận đại có quan điểm nhị nguyên luận
một cách kỳ lạ. Họ thường nhìn thế giới bên ngoài bằng con mắt rõ hơn so
với thế giới bên ngoài tự nhìn nó; nhưng khi họ hướng vào bên trong, vào
chính họ, thì con mắt họ mờ đi, tầm nhìn trở nên không rõ. Thế kỷ 12,
Maimonides đã rất cố gắng để điều chỉnh Do Thái giáo với lý trí tự nhiên.
