bao giờ sử dụng các tiêu chí lịch sử như vậy. Một trong những điểm yếu tri
thức của ông là ông coi lịch sử phi cứu thế như thứ “không có ích lợi thực
tế mà chỉ là một sự lãng phí thời gian.”
Sự phản đối của ông rõ ràng là một
lý do nữa giải thích tại sao người Do Thái lại chậm đến vậy khi quay về với
việc viết sử. Nhưng cuối cùng họ cũng quay lại, vào nửa sau thế kỷ 16. Sau
cuốn sách tiên phong nhưng ngây ngô của Ibn Verga, thì Azariah del Rossi
(khoảng năm 1511-1578) đến từ Mantua cuối cùng cũng cho ra một cuốn
sách đích thực về lịch sử Do Thái, cuốn Me’or Eynayim (Ánh sáng đôi mắt)
năm 1573. Sử dụng các nguồn phi Do Thái và kỹ thuật phê bình do người
Kitô phát triển trong thời Phục hưng, ông đặt tác phẩm của các nhà hiền
triết dưới sự phân tích duy lý. Ông phân tích trong sự hối lỗi rụt rè, và rõ
ràng không lấy gì làm vui khi chỉ ra các nhà hiền triết đã sai ở chỗ nào.
Nhưng tác phẩm của ông về lịch Hebrew đã phá bỏ cơ sở truyền thống của
những tính toán cứu thế và đặt ra nghi ngờ cho nhiều tính toán khác.
Tác phẩm của Rossi khiến những người Do Thái có học dòng chính thống
vô cùng tức giận. Nhà soạn luật vĩ đại Joseph Caro, học giả có ảnh hưởng
nhất đương thời, qua đời ngay trước khi ông có thể ký một sắc lệnh thiêu
hủy tác phẩm đó. Giáo sĩ Judah Loew, Maharal nổi tiếng xứ Prague, nhân
vật chủ chốt trong thế hệ tiếp theo, cũng chỉ trích tác phẩm của Rossi như
vậy. Ông cho rằng những điều tra đáng ngờ của Rossi về truyền thuyết
Talmud và lịch sử Do Thái sẽ làm suy yếu quyền lực và phá vỡ niềm tin.
Theo quan điểm của ông, Rossi đã không phân biệt được giữa hai dạng quá
trình trí tuệ hoàn toàn khác nhau, dạng Chúa và dạng tự nhiên. Thật phi lý
khi dùng các phương pháp phù hợp với việc tìm hiểu giới tự nhiên để tìm
hiểu cách thức hoạt động của Chúa. Giờ thì đấy là sự bác bỏ hoàn toàn
Maimonides theo một nghĩa nào đó. Tuy nhiên, Maharal không hẳn là một
người theo chủ nghĩa ngu dân và chủ nghĩa phi duy lý; ông theo nhiều xu
hướng trong Do Thái giáo.
Sự phản đối của ông đối với Rossi, người có
tác phẩm bị cấm cho học sinh Do Thái đọc mà không có sự đồng ý đặc biệt
của giáo sĩ, cho thấy sức mạnh của sự phản đối mà bất cứ nhà cải cách tri
thức nào cũng phải đối mặt.
