quát và có mặt ở khắp nơi nhưng vô hình. Nó cũng phản ánh khả năng thích
ứng đặc biệt của dân tộc này, một kỹ năng tuyệt vời trong việc nhanh chóng
bắt rễ, rồi lại nhổ lên và tái định cư ở đâu đó, một sự bền bỉ đáng ngưỡng
mộ bất kể hoàn cảnh thế nào. Như Baron viết, “Sức mạnh bền bỉ về tôn
giáo và đạo đức, chứ không phải sức mạnh bành trướng và chinh phạt chính
trị, đã trở thành hòn đá tảng trong đức tin và tập tục Do Thái.”
Tuy vậy, cần phải nhấn mạnh lại lần nữa rằng người Do Thái, dù không
mấy khi ở yên một chỗ, nhưng không phải dân du mục sa mạc, xét về
nguồn gốc hay thiên hướng của họ. Kể cả những chuyến đi lang thang ở
Sinai của họ cũng không hẳn là du mục. Phần lớn các câu chuyện trong
Xuất hành, trải dài khoảng 37 năm, xoay quanh cuộc chinh phạt Kadesh
hay Qadesh, một thành phố giàu mạnh và có nhiều nước, bị người Amalek
định cư chiếm mất. Một số địa điểm khác được nói đến trong Xuất hành
được xác định một cách dè dặt. Nhưng việc đánh dấu những chuyến đi lang
thang đó trên bản đồ, dù thường được làm và chắc chắn có tính giải trí,
chẳng thể mang lại gì hơn ngoài sự phỏng đoán.
Một giả thuyết thú vị: bộ
tộc Levi mà Moses là một thành viên, vốn đã sớm đòi độc quyền cho giới
tu sĩ, là những người đầu tiên định cư ở Kadesh và phát triển tôn giáo mới
ở đó. Còn các bộ tộc khác thì đã ở Canaan rồi. Bộ tộc cuối cùng tiến vào
Miền đất hứa là bộ tộc Joseph đến từ Ai Cập, và bộ tộc Levi xứ Kadesh
được Moses biến cải thành công cụ sùng bái Yahweh. Dưới tác động này,
xã hội Do Thái mới đã ra đời với tôn giáo là chất xúc tác.
Nghe thì hợp lý
nhưng không thể chứng minh được.
Tuy nhiên, với việc tiến vào và chinh phạt Canaan, mô hình của các sự kiện
lịch sử bắt đầu sáng rõ khi ngày càng có nhiều bằng chứng khảo cổ học xác
nhận hay soi sáng những ghi chép trong Kinh Thánh. Sách Joshua, được
đặt theo tên nhà chỉ huy quân sự vĩ đại đầu tiên của người Do Thái, giờ đây
về cơ bản có thể được coi là một ghi chép lịch sử, dẫu phải đi kèm các điều
kiện quan trọng. Joshua, con trai của Nun người bộ tộc Ephraim, là người
phụ trách an ninh của Moses, làm vệ sĩ cho Moses ở Sinai và chỉ huy việc
