LỊCH SỬ KHẨN HOANG MIỀN NAM - Trang 108

lúa”. Lại còn cho vay bạc ăn lời với tỷ lệ lời cao, không thua mấy ông điền
chủ thời đàng cựu (50 phân một năm). Và cho vay cắt cổ : một người nọ
vay nợ 250 quan, phải trả vốn và lời trong 5 tháng với tiền lời 50 phần
trăm. Đồng thời con nợ phải ký giấy để cố miếng đất trị giá 1000 quan,
không trả được số bạc nói trên thì phải chịu mất đất.
Taillefer còn mơ ước viễn vông là loại bỏ trung gian Huê kiều trong việc
mua lúa. Y cho người đem tiền đến các chợ phụ cận mua lúa về, với triển
vọng là sẽ mua ghe chài mà chở lên Sài Gòn, bán thẳng ra ngoại quốc sau
khi xay tại cù lao. Từ cù lao Năm Thôn, y dòm ngó qua Sóc Trăng, toan
cạnh tranh mua lúa ở Hậu giang và lập chành trữ lúa, lại yêu cầu quan tham
biện Sóc Trăng cho bắt dân địa phương làm xâu để cất chành lúa tại chỗ thí
công cho y, nhưng đơn bị bác bỏ.
Y nhập cảng thẳng từ bên Pháp một số nồi niêu, soong chảo, vải bô, khăn
mu soa, luôn cả rượu chát (do gia đình bên Pháp sản xuất) để bắt buộc dân
trong cù lao mua lại hoặc đổi lúa mà họ canh tác được. Đây là bắt chước
người Hoa kiều dùng hàng hóa đổi lúa, nhưng hàng hóa của y đổi lại
không có giá trị thực tiễn đối với dân.
Thấy việc làm ruộng không được khả quan như dự định, bèn đặt kế hoạch
trồng cây va—ni để chế bột thơm gia vị, trồng bông vải, trồng dâu nuôi
tằm, trồng mía.
Hằng ngày, áp dụng chế độ cai trị riêng : sáng và chiều, cho đánh trống, các
gia trưởng trong đám tá điền phải tập họp để điểm danh, như ở trại lính.
Dân trên cù lao chỉ phải đóng địa tô cho y và khỏi đóng thuế cho bất cứ ai
cả. Khi gặp chuyện thắc mắc, y viết giấy đòi dân tới văn phòng mà khoát
nạt, tự xưng là “ông quan ba”, ai làm sái quấy cứ phạt tiền và phạt vài chục
roi, như quan thời đàng cựu.
Đến năm 1868, theo lời y, dân thêm đông đảo, già trẻ bé lớn chừng 1200
người. Y cho lập hai làng, canh tác chừng 250 mẫu, những làng này không
được quyền có đất công điền.
Nhưng việc gì phải đến lại đến. Vào năm 1868, mùa màng thất bát, đa số
dân trên cù lao trốn qua đất liền mà ở để giựt nợ; những người lãnh tiền để
mua lúa cung cấp cho nhà máy xay cũng biệt tích.