Dọn tàu
Thông thường cứ cách hai tuần lại có một chuyến tàu chở thóc, cá khô và
hàng hóa ra đảo. Kíp tù khổ sai ở Chỉ Tồn phải đưa khoảng 50 đến 60
người ra dọn tàu. Công việc nặng nhọc này đã được cụ Huỳnh Thúc Kháng
nói đến trong bài thơ Dọn tàu:
Việc gì rất ghê người
Tàu chở hàng đã tới,
Sẽ rước trận đòn lớn,
Sắc mặt trắng như vôi!
Vịnh Côn Lôn cạn, tàu lớn không vào được thường phải từ Vịnh Cỏ Ống
men theo lạch nước sát Hòn Bảy Cạnh tới đậu gần Đá Trắng, (nơi có một
tảng đá lớn quét sơn trắng làm chuẩn cho tàu bè tới đậu). Muốn lấy hàng,
phải đưa sà lan nhỏ ra dỡ hàng chuyển vào bờ làm nhiều chuyến. Kíp dọn
tàu phải đưa hàng từ hầm tàu lên, chuyển qua sà lan, đưa vào bờ, bốc hàng
chất lên bờ rồi lại từ đó chuyển vào kho.
Kíp dọn tàu phải khuân vác từ sáng sớm đến chiều tối, đêm phải chong
đèn làm, đến khi hết hàng mới được nghỉ. Những giỏ cá khô nặng 50 kg,
những bao thóc nặng 60-70 kg đè nặng trên vai, trên lưng những thân tù
gầy yếu, đi không vững. Nhiều người bước không nổi, ngã gục vào thành
kè đá bao hàng đè sấp lên người. Chỉ chờ có thế, bọn cai ngục lập tức xúm
lại quật gậy hèo vào đầu, vào lưng người tù. Đáng một thì chúng đánh
mười, vì thường thường tên Quản đốc và Xếp chánh đều hay có mặt trong
những buổi dọn tàu. Người tù chỉ còn cách thu hết sức lực còn lại vác cho
được bao hàng bước đi cho thoát đòn.
Cụ Huỳnh Thúc Kháng kể lại: “Lúc chúng tôi ra đảo có dọn tàu hai lần,
rất là tê mê bải hoải, rước lấy vô số là roi! Đám “quan to” (tù thường phạm
thường gọi các cụ văn thân - những ông tiến sĩ, ông nghè, ông cử... là bọn
quan to - T.G) duy có hai ông Phong Thử và Ngô Xá là vác nổi bao lúa
