từ bậc tiểu học đến chương trình tú tài. Nhiều người khi vào tù mới học dở
dang bậc tiếu học, khi ra tù (1954) đã có trình độ tương đương tú tài, thi
vào đại học và phục vụ Tổ quốc trong nhiều lĩnh vực khoa học - kỹ thuật.
Thành tích đó xứng đáng là một chiến công trong lĩnh vực giáo dục. Tỷ
lệ 100% số tù nhân được xóa mù chữ và phổ cập tiểu học ở một nhà tù khắc
nghiệt như Côn Đảo mãi mãi là điểm son sáng ngời trong lịch sử đấu tranh
của thế hệ tù nhân trong kháng chiến chống Pháp.
Một trong những điểm nối bật của lớp tù nhân kháng chiến là khí phách
đấu tranh trước kẻ thù được nhân lên gấp bội, khi họ đã ý thức được phẩm
giá của người công dân một nước Việt Nam độc lập, không chấp nhận trở
lại vòng nô lệ, không khuất phục, không cúi đầu trước bất cứ một thê lực
bạo tàn nào.
Người thanh niên Lê Ngọc Hương tiêu biểu cho một thế hệ tù nhân
kháng chiến, trong cuộc đấu tranh chống cúi đầu lúc điểm danh với lời
tuyên bố bất hủ: “Cái đầu chúng tôi có thể rời khỏi cổ, nhưng từ nay không
bao giờ cúi nữa”. Người thiếu nữ Võ Thị Sáu ung dung bước ra pháp
trường Côn Đảo và từ chối rửa tội với lời tuyên bố hùng hồn: “Tôi không
có tội! Chính bọn thực dán Pháp xâm lược mới là kẻ có tội”. Từ chối bịt
mắt, chị nhìn thẳng vào họng súng kẻ thù hát bài Tiến quân ca và hô vang
khẩu hiệu: “Việt Nam độc lập muôn năm” khiến kẻ thù phải bàng hoàng
kinh sợ, ngay cả khi chị đã ngã xuống rồi.
Nhiều quan điểm lý luận trong tranh cách mạng đã được lớp tù chính trị
kháng chiến nâng lên một trình độ mới như quan niệm về tù kháng chiến,
về sự lãnh đạo của Đảng trong tù, về các hình thức đấu tranh trong tù mà
lớp tù chính trị trước đây chưa có điều kiện giải quyết triệt để, nay cũng
được Đảng bộ Nhà tù Côn Đảo tổng kết qua thực tiễn đấu tranh, làm sáng
tỏ.
Nếu như luận điểm của Ngô Gia Tự “người cộng sản ở đâu cũng phải tổ
chức, phải đấu tranh, trong hoàn cảnh nào củng phải lãnh đạo quần chúng...
phải đấu tranh giành quyền sống, phải tranh thủ thời gian mà học tập, để có
cơ hội về phục vụ hữu ích cho Đảng...” là tư tưởng chỉ đạo lớp tù chính trị
