Từ năm 70 trở đi, bắt đầu kinh doanh công nghiệp dân dụng, nhưng không
tránh khỏi thất bại.
Việc kinh doanh đã gây tác dụng tích cực nhất định, đặt những cơ sở
mỏng manh cho kinh tế tư bản chủ nghĩa, đẩy mạnh sản xuất hàng hóa, mở
rộng ảnh hưởng của kinh tế hàng hóa, và trong một chừng mực có thể cạnh
tranh với hàng ngoại. Mặt khác, quan lại có nhiều ưu thế về chính trị và
kinh tế hơn tư bản dân tộc, họ lũng đoạn kinh tế tư bản phục vụ cho phong
kiến, lợi dụng quyền lực để vơ vét, hạn chế giai cấp tư sản mở rộng kinh
doanh.
2. Kinh tế tư bản dân tộc ra đời và phát triển
Nửa sau thế kỷ XIX, do sự xâm lược của nước ngoài, kinh tế Trung
Quốc có nhiều biến đổi. Một mặt các nước đế quốc tăng cường bóc lột và
khai thác, bóp nghẹt các ngành thủ công nghiệp cổ truyền của Trung Quốc.
Mặt khác, do ảnh hưởng của tư bản phương Tây, chủ nghĩa tư bản ở Trung
Quốc được kích thích phát triển tương đối nhanh chóng.
Tư bản dân tộc xuất hiện khoảng từ năm 70 của thế kỷ XIX, sớm nhất
là trong ngành công nghiệp ươm tơ. Ươm tơ vốn là nghề phụ của nông dân,
ngày nay nhu cầu hàng tiêu thụ trên thị trường rất lớn, cách ươm tơ cũ
không đủ cung cấp, yêu cầu về kỹ thuật đòi hỏi cao hơn. Năm 1872, công
xưởng ươm tơ đầu tiên lập ở Nam Hải, Quảng Đông. Đến năm 1890 có
khoảng 60 nhà lập xưởng ươm tơ, xưởng lớn thuê đến hàng vạn thợ. Năm
1882, cũng có một số xưởng ươm tơ lập ở Thượng Hải. Năm 1890, có một
số xưởng kéo sợi ở Thượng Hải, Ninh Ba. Sau chiến tranh Giáp Ngọ, công
nghiệp dệt của Trung Quốc phát triển rất nhanh.
Ngoài ra, các ngành làm bột, làm diêm, làm giấy, in v.v… cũng kinh
doanh tương đối sớm. Từ năm 1871 đến năm 1891, Thiên Tân, Thượng
Hải, Phúc Châu, Bắc Kinh v.v… đều thành lập một số xưởng lớn xay bột.
Sau năm 1880, các xưởng làm diêm đã lập ở Thượng Hải, Thiên Tân,
Trùng Khánh, Quảng Châu, Phúc Châu, Thái Nguyên…, có nhiều xưởng
