E - CÁC NƯỚC KHÁC Ở CHÂU ÂU
(1870-1914)
S
ự phát triển kinh tế và bước chuyển sang chủ nghĩa đế
quốc cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ thứ XX không chỉ diễn ra ở
các nước tư bản lớn mà còn lôi cuốn hầu hết các nước khác ở
châu Âu.
Sau khi hoàn thành cuộc đấu tranh thống nhất, chủ nghĩa tư bản Ý có
điều kiện phát triển mạnh mẽ. Nhiều nhà máy luyện kim, cơ khí được xây
dựng. Sản lượng gang từ năm 1902-1913 tăng 2,4 lần, thép tăng gần 9 lần.
Những ngành công nghiệp mới như hóa chất, ôtô, đóng tàu… cũng phát
đạt. Nhiều công ty lũng đoạn ra đời như hãng “Inva” nắm 3/4 sản xuất gang
và thép, tơrơt “Eđixơn” thống trị ngành điện, công ty “Fiat” độc quyền
ngành ôtô… Bốn nhà ngân hàng lớn nắm hầu hết của cải trong nước. Riêng
“Ngân hàng thương mại Ý” có số vốn tới 150 triệu lia, kiểm soát hầu hết
công nghiệp luyện kim, sắt, cơ khí, đóng tàu… Tư bản nước ngoài, nhất là
Pháp và Đức, đầu tư vào một số vốn đáng kể.
Trong khi tiến lên chủ nghĩa đế quốc, nước Ý vẫn chưa ra khỏi tình
trạng nông nghiệp lạc hậu. Ở miền Nam và một phần miền Trung, quan hệ
nửa phong kiến thống trị nông thôn, phần lớn đất đai ở trong tay quý tộc,
đại đa số nông dân không có ruộng bị bóc lột như xưa. Ở miền Bắc, chế độ
tiểu tư hữu chiếm ưu thế; một phần ruộng đất trong tay chủ tư bản được
kinh doanh theo phương thức mới, nhưng những tàn dư cũ, nhất là chế độ
bóc lột tá điền và cố nông, vẫn duy trì.
Tình hình đó làm nổi lên đặc điểm của chủ nghĩa đế quốc Ý là “chủ
