thế chủ cũ làm nghị viên đại biểu của nơi đó. Ghế nghị viên được mua đi
bán lại, nhà giàu mua chuộc cử tri và có khi mua hẳn cả lá phiếu bầu cử.
Không những quần chúng lao động mà ngay cả các tầng lớp trung gian
cũng bị tước đoạt quyền chính trị.
Trong thời gian từ 1689 đến 1760, quyền thống trị phần lớn ở trong
tay đảng Uých (Whig). Đây là đảng đại diện cho quyền lợi của bộ phận quý
tộc mới, giàu có nhờ việc mua những tài sản, đất đai phong kiến trong thời
cách mạng và có liên hệ chặt chẽ với đại tư sản thương nghiệp, chủ ngân
hàng và chủ đồn điền ngoài nước. Đôi khi, đảng Tôry (Tory), đảng của đại
địa chủ, lên nắm chính quyền nhưng chẳng bao lâu lại bị đảng Uých thay
thế. Hai đảng Uých và Tôry thay nhau quản lý công việc nhà nước, tranh
chấp nhau để chiếm ưu thế trong nghị viện. Tuy đại biểu cho lợi ích của
những tập đoàn khác nhau, hai đảng đó đều nhất trí bảo vệ quyền lợi giai
cấp tư sản và quý tộc. Chế độ hai đảng ở nước Anh bắt đầu ra đời từ đây,
nhằm duy trì quyền thống trị của giai cấp tư sản.
Quyền lực của nghị viện ngày càng lớn làm cho ngai vàng dần dần trở
thành hư vị. Viện cơ mật từ chỗ là cơ quan tư vấn của nhà vua biến thành
nội các, quản lý công việc trong nước. Nhà vua không tham gia những buổi
họp của nội các mà quyền chủ tọa thuộc về thủ tướng. Chế độ nội các được
củng cố, thủ tướng và nội các không chịu sự ràng buộc của nhà vua, chỉ
chịu trách nhiệm trước nghị viện. Khi không được đa số nghị viện tín
nhiệm thì nội các đổ và thủ tướng phải từ chức. Thủ tướng và nội các là
người của đảng chiếm đa số trong nghị viện, do đảng đó cử ra và được nó
ủng hộ. Như vậy, nước Anh đã hình thành một hệ thống tổ chức nhà nước
mới khác hẳn với nền quân chủ chuyên chế. Đó là hình thức nhà nước quân
chủ lập hiến điển hình mà sau này, nhiều nước khác lấy nó làm kiểu mẫu.
Chính hình thức tổ chức nhà nước đó, trong thời kỳ đầu có tác dụng
quan trọng đối với sự phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa. Chế độ quân chủ
chuyên chế đã bị gạt bỏ, chính phủ mới lo đáp ứng yêu cầu của giai cấp tư
sản, thi hành nhiều biện pháp tích cực về kinh tế. Về mặt đó, nó đóng vai
