này Nhật Bản đã vượt lên trong sản xuất, cạnh tranh về hàng tơ lụa, làm
cho nghề trồng dâu nuôi tằm phát triển. Vào nửa đầu thế kỷ XIX, diện tích
trồng bông, dâu ở quanh các thành phố lớn như Ôsaka, Kyôtô đã vượt qua
diện tích trồng lúa. Chính quyền Shôgun thu tô thuế bằng tiền thay cho
hiện vật. Từ năm 1722-1836 số lúa nộp cho Shôgun giảm 10% trong khi
thuế thu bằng tiền tăng gấp 3 lần.
Một hiện tượng mới ở nông thôn là sự xuất hiện chế độ làm thuê năm,
thuê tháng và thuê công nhật. Tuy ở Nhật Bản, việc nông dân ra khỏi lãnh
địa đi làm thuê đều bị bắt trả về cho lãnh chúa, nhưng hiện tượng trốn khỏi
lãnh địa vẫn xảy ra không gì ngăn chặn nổi. Nông dân đi kiếm việc làm ở
thị trấn và những vùng thiếu lao động.
Vào đầu thế kỷ XIX, những dấu hiệu khủng hoảng của nền kinh tế tự
nhiên ngày càng lộ rõ. Tình trạng mất mùa, đói kém, ôn dịch liên tiếp xảy
ra. Trong 50 năm từ 1790-1840 theo tài liệu thống kê không đầy đủ, nước
Nhật có 22 lần mất mùa, nạn đói bao trùm một phần khá lớn đất nước.
Quan hệ phong kiến tan rã làm cho hàng vạn cư dân chạy ra thị trấn
kiếm việc làm, tạo nên tầng lớp thị dân mới. Vào đầu thế kỷ XVIII những
thành phố như Edô, Ôsaka, Kyôtô v.v.. đã có hàng chục vạn cư dân sinh
sống. Thủ đô Êdô vào giữa thế kỷ XIX có tới gần 60 vạn dân, Ôska có
khoảng 30 vạn.
Vào đầu thế kỷ XVIII, đặc biệt là thế kỷ XIX, công thương nghiệp
phát triển mạnh mẽ và tác động trở lại đối với xã hội. Tổ chức sản xuất thủ
công nghiệp truyền thống là các phường hội ở thành thị, lao động tại nhà
của nông dân. Các công trường thủ công và phường hội đầu tiên xuất hiện
ở các công quốc vào những năm 20 của thế kỷ XVIII. Chính quyền đã giao
cho phường hội độc quyền sản xuất kinh doanh một thứ hàng hóa và phải
nộp nhà nước một khoản nghĩa vụ bằng tiền.
Những thương đoàn lúa gạo, tơ lụa, thương nhân đông tới hàng ngàn.
Thương đoàn lúa gạo Osaka có tới 1351 nhà, ở Êđô có tới 1706 nhà. Họ
được độc quyền buôn bán trong nước.
