cách mạng. Đứng trước kẻ thù lớn hơn hẳn về trang bị vũ khí mà các lãnh
tụ Thái bình thiên quốc ngày càng chia rẽ, tàn sát lẫn nhau, tự làm yếu
mình, thì không thể nào tránh khỏi thất bại được.
Mặt khác, tác dụng phá hoại của cái áo khoác tôn giáo cũng không
phải là ít. Chính tôn giáo và mê tín làm cho đội quân nông dân đoàn kết với
nhau và chính tôn giáo cũng bị lợi dụng để đấu tranh nội bộ làm tan rã hàng
ngũ. Cuộc đấu tranh giữa Hồng Tú Toàn và Dương Tú Thanh là ví dụ rõ
ràng nhất.
Ngoài những lý do quan trọng trên, còn phải nói đến những sai lầm về
mặt chiến lược, chiến thuật v.v…
Phong trào Thái bình thiên quốc tuy đã thất bại, nhưng có ý nghĩa lịch
sử to lớn trong lịch sử Trung Quốc.
Phong trào nông dân này giáng một đòn chí mạng vào chế độ phong
kiến đã tồn tại mấy ngàn năm ở Trung Quốc. Nó tuyên bố chủ nghĩa phong
kiến đã quá lỗi thời, cần phải thay đổi. Đồng thời, nó cũng đã cho bọn đế
quốc một bài học về sức mạnh của quần chúng quật khởi.
Tuy thất bại, nhưng phong trào Thái bình thiên quốc đã để lại những
kinh nghiệm lịch sử quý báu. Tình trạng lạc hậu của Trung Quốc nói riêng
và phương Đông nói chung đã tạo nên tình hình là nông dân chiếm đa số cư
dân, là bộ phận bị áp bức bóc lột nặng nề. Họ sẽ trở thành lực lượng chính
trong cuộc đấu tranh cải biến xã hội. Các giai cấp, các nhà hoạt động cách
mạng dân tộc không thể không chú ý vấn đề trên. Nhưng đồng thời, quá
trình vận động của phong trào Thái bình thiên quốc đã để lộ những nhược
điểm của giai cấp nông dân trong đấu tranh. Tư tưởng tư hữu, ý thức phong
kiến “chia quả thực”, “tham vọng quyền uy” “muốn làm vua” sẽ tác động
phá hoại phong trào và rút cục sẽ xóa đi tất cả thành quả cách mạng mà
phong trào nông dân đã giành được.
Phong trào Thái bình thiên quốc là một đợt sóng đấu tranh chống đế
quốc trong phong trào đấu tranh của nhân dân các nước châu Á, chống sự
nô dịch của đế quốc tư bản phương Tây. Nó đánh dấu một bước phát triển
