một chút, phần đông cũng không phải do người Inđônêxia nắm mà ở trong
tay người Ảrập, Trung Quốc và người châu Âu.
Tuy nhiên, dưới ảnh hưởng của sự xâm nhập của kinh tế đế quốc, nền
kinh tế Inđônêxia bắt đầu phát triển theo hướng tư bản chủ nghĩa. Kinh tế
tự nhiên của Inđônêxia bị phá vỡ.
2. Phong trào dân tộc cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
Vào cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, xã hội Inđônêxia có nhiều biến
đổi. Việc đầu tư bóc lột của tư bản đế quốc ngày càng mạnh mẽ, về khách
quan đã tạo nên những tiền đề xã hội cho giai cấp công nhân và giai cấp tư
sản ra đời, ý thức dân tộc phát triển. Phong trào đấu tranh của nông dân với
sự phát triển của chính sách kinh doanh đồn điền của bọn đế quốc đã mang
theo mầu sắc đấu tranh dân chủ, đòi cải thiện đời sống.
Đặc biệt phản ánh rõ nhất trình độ đấu tranh của nông dân Inđônêxia
là phong trào nông dân do Samin lãnh đạo vào khoảng năm 1890. Samin
không thừa nhận nền thống trị của Hà Lan, cổ động nhân dân, chủ yếu là
nông dân, chống lại những thứ thuế vô lý của bọn thực dân. Học thuyết của
ông là sẽ xây dựng một đất nước mọi người có việc làm, mọi người đều
được hưởng hạnh phúc. Trong xã hội lý tưởng đó, đơn vị của xã hội là công
xã nông thôn, của cải mọi người làm ra đều hưởng chung, ruộng đất là của
chung. Tư tưởng của Samin thể hiện chủ nghĩa bình quân, xuất hiện với tư
cách đối lập chế độ xã hội bất công, nên được quần chúng nông dân tán
đồng. Trong lúc những trào lưu tiến bộ hơn chưa thể xuất hiện, thì chính tư
tưởng này đã gây tác dụng tích cực nhất định. Nó là vũ khí tuyên truyền,
động viên, tổ chức quần chúng nông dân chống lại ách áp bức bóc lột bất
công. Nó đòi hỏi mở đường cho sản xuất xã hội phát triển.
Nhưng thực tiễn đã phá vỡ sự không tưởng của Samin. Nhất là từ sau
năm 1905, trước làn sóng cách mạng dân chủ thức tỉnh nhiều dân tộc thuộc
địa trên toàn thế giới, phong trào cách mạng của nhân dân Inđônêxia nói
chung và phong trào đấu tranh của nông dân nói riêng đều có nhiều nét
