khỏi ách bóc lột phong kiến. Chế độ phát canh thu tô vẫn duy trì, nhất là
nông dân các vùng ngoài Trung Xiêm nơi không có khả năng xuất khẩu gạo
thì vẫn chịu cảnh nộp tô thuế nặng nề. Vì thế, năm 1889, một cuộc khởi
nghĩa nông dân lớn bùng nổ tại Chiềng Mai, vương quốc phía Bắc Xiêm.
Dưới ngọn cờ của Paia Pap, nghĩa quân chiến đấu dũng cảm chống lại quân
chính phủ. Bị thất bại, một số đơn vị nghĩa quân di chuyển sang vương
quốc San (thuộc Miến Điện) để củng cố lực lượng. Năm 1890, họ đánh trở
về đến sông Mường Phăng nhưng một lần nữa phải bỏ trốn vào rừng.
Năm 1902, nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra gần như cùng một
lúc ở miền Nam (trong các Xuntan Mã Lai), miền Bắc (trong công quốc
Prê) và miền Đông bắc (thuộc tỉnh Ubon). Cuộc khởi nghĩa Ubon có quy
mô lớn hơn cả do Pibun đứng đầu, kéo dài từ tháng 11901 đến tháng 2-
1902.
Những cuộc đấu tranh đó chứng tỏ rằng mặc dầu tiến hành cải cách,
các dòng vua Rama không hề có ý định thực sự giải phóng nông dân và
mâu thuẫn giữa phong kiến với giai cấp nông dân vẫn chưa được giải
quyết.
Cùng với sự phát triển của công thương nghiệp, giai cấp công nhân bắt
đầu xuất hiện ở Xiêm từ những năm cuối thế kỷ XIX. Khi đó có khoảng
100.000 công nhân, nhưng phần lớn là công nhân nông nghiệp. Trừ một số
cơ sở kinh doanh có quy mô lớn, còn hầu hết các nhà máy chỉ thuê chừng
vài chục công nhân nên không tránh khỏi tình trạng phân tán. Phần lớn
công nhân lại là người gốc Trung Quốc vì một năm số người Hoa nhập cư
vào Xiêm có đến 17,6 ngàn. Ngoài ra còn có nhiều công nhân gốc Miến
Điện, Mã Lai; công nhân gốc Thái chỉ chiếm một tỉ lệ nhỏ. Tình hình đó
hạn chế sự thống nhất trong đội ngũ công nhân, ảnh hưởng đến sự phát
triển ý thức giác ngộ giai cấp và làm yếu phong trào đấu tranh. Năm 1897,
nghiệp đoàn đầu tiên của công nhân được thành lập trong ngành xe điện ở
Băng Cốc. Một số cuộc bãi công đòi quyền lợi của công nhân gốc Hoa
trong những năm 1889, 1910… chưa đem lại kết quả. Phong trào công
nhân Xiêm nhìn chung còn ở giai đoạn sơ khai và tự phát.
