nghĩ phương pháp tìm cho ra tâm cảnh giác ngộ (satori). Và từ đó đã
phát sinh ra "thiền công án" (kôanzen), một hình thức tu học với
phương pháp luận vừa rõ ràng vừa hiệu quả mà người thầy có thể
hướng dẫn đệ tử trong thể nghiệm kiến tính. Hơn thế, phương pháp
luận này lại dựa trên trạng thái tâm lý phổ quát của loài người cho nên
cả người ngoại quốc vốn hấp thụ một nền văn hóa khác cũng có thể
tiếp nhận dễ dàng. Vì lẽ đó, ta rất dễ trả lời câu hỏi tại sao Tống Thiền
có nhiều thuận lợi khi được du nhập vào đất Nhật.
Thế nhưng không riêng vì mỗi một lý do Thiền đã thay đổi mà
người Nhật tiếp nhận nó một cách dễ dãi hơn. Chính ra về phía kẻ tiếp
nhận tức là người Nhật cũng đã có những thay đổi. Vào đúng thời
điểm lịch sử đó, giới võ sĩ (samurai) đã thay thế giới quí tộc cung đình
trong việc lãnh đạo xã hội. Đặc biệt, sự thực cho thấy giai cấp võ sĩ là
những kẻ tiếp thu Tống Thiền trước nhất.
Cũng như những gì đã xảy ra bên Trung Quốc, ở Nhật cũng vậy,
Thiền Tông đã thành công trong việc thu phục giai cấp tân hưng trong
xã hội. Có thể giải thích sự thành công đó qua hai lý do:
1) Người samurai lấy việc chiến đấu làm lẽ sống và muốn biện
minh cho lẽ sống đó, cần phải dựa vào một tôn giáo mới. Thiền Tông
vốn là một tôn giáo của hành động nên đã ăn khớp với đòi hỏi của
giai cấp võ sĩ.
2) Văn hóa Thiền Tông của người samurai giúp họ có một điểm
tựa tinh thần để đối kháng văn hóa cung đình mà giới quí tộc, đối thủ
của họ, rất tự hào.
Ngoài ra cũng không nên tác dụng của một yếu tố có tính ngẫu
phát là hai lần giặc Nguyên (Genkô = Nguyên khấu) tấn công Nhật
Bản. Sự xâm lăng của người Mông Cổ trên quê hương Trung Quốc đã
thúc đẩy các danh tăng nhà Tống bỏ nước sang Nhật và tư tưởng mà
họ mang theo là sự cổ xúy về lòng ái quốc và lòng trung thành với
hoàng đế (nay chuyển qua Thiên hoàng). Nó trở thành thức ăn tinh
thần không thể thiếu được cho người samurai đang đối mặt với hiểm
họa giặc Nguyên.
