giới chiếm 50%, có 1.500.000 nam giới cả trẻ em và người già cả. Do đó,
huy động được 1.000.000 tráng niên tuổi từ 18 đến 50 là chuyện khó. Mặc
dù vậy, tổ chức quân 10 đạo, gắn tổ chức quân đội với đơn vị hành chính,
tận dụng lực lượng trai tráng làm lính, là kết quả, là thành tựu to lớn của tổ
chức quân đội, mở đầu từ thế kỷ X, gắn liền với tên tuổi của nhà quân sự
Đinh Bộ Lĩnh. Triều đình có quân thường trực đóng giữ ở kinh đô, các đạo
có quân của đơn vị đạo, tất cả về danh nghĩa dưới quyền của nhà vua,
nhưng trong thực tế tập trung quyền chỉ huy vào một người đứng đầu như
một tổng tư lệnh, đó là Thập đạo tướng quân Lê Hoàn. Ngoài quân của
triều đình, của đạo thuộc diện quân chính quy còn có dân binh có mặt ở tổ
chức hành chính cơ sở hương, giáp, xã có nhiệm vụ canh phòng, bảo vệ
cuộc sống yên bình hằng ngày của cư dân theo truyền thống. Khi quốc gia
hữu sự, lực lượng dân binh hoặc tham gia chiến đấu tại chỗ, hoặc được điều
động theo lệnh của nhà nước.
Tổ chức "quân 10 đạo" của Nhà nước Đại Cồ Việt tồn tại trong hòa
bình giữ nước được ngót 10 năm của thập kỷ 70 thế kỷ X thì gặp thử thách
trong khói lửa của chiến tranh chống giặc Tống lần thứ nhất vào cuối năm
980, đầu năm 981.
Như đã trình bày, cuộc chạy đua không hẹn của Trung Hoa trong
"loạn năm đời mười nước" và của đất nước của người Việt trong "loạn
mười hai sứ quân" cũng đến hồi kết thúc. Triệu Khuông Dận tức Tống Thái
Tổ lên ngôi vào năm 960, nhưng còn phải tiếp tục bình dẹp một số tiểu
quốc còn lại cho đến năm 979 mới làm chủ được toàn bộ Trung Nguyên.
Trong khi đó, Đinh Bộ Lĩnh tiến hành dẹp loạn thành công trong khoảng
hai năm (966-968), năm 971 đã phong Thập đạo tướng quân, năm 974
"quân 10 đạo" được thành lập trở thành tổ chức lực lượng vũ trang thống
nhất của quốc gia Đại Cồ Việt. Trong cuộc chạy đua không hẹn này, Đinh
Bộ Lĩnh đã về đích sớm. Những gương mặt quân sự lớn của nước Đại Cồ
Việt lúc bấy giờ là Đinh Bộ Lĩnh, Lê Hoàn đã hướng tổ chức quân đội quốc
gia vào chống xâm lược, bảo vệ độc lập, tự chủ mặc dù xâm lăng chưa xảy
ra. Bài học nóng bỏng của họa xâm lăng từ phương Bắc xảy ra vào các năm
