động Thiên Tôn, núi Thuyền Rồng, núi Côn Lĩnh hiện ra như bức tường
thành thiên nhiên án ngữ phía ngoài kinh thành.
Kinh đô Hoa Lư hiểm trở là vậy nhưng hoàn toàn không hẻo lánh.
Ở bên rìa châu thổ sông Hồng, nhưng Hoa Lư ở ngã ba đường. Phía đông
có đường thiên lý ra Bắc vào Nam, phía tây có đường thượng đạo vào châu
Ái, phía bắc có sông Hoàng Long đổ vào sông Đáy. Ngoài lợi thế về địa lý
hiểm trở, về mặt xã hội, Hoa Lư thuộc vùng cư dân châu Trường từng gắn
bó với Đinh Tiên Hoàng từ thời dấy binh dẹp loạn, liên kết với cư dân vùng
ven biển châu thổ sông Hồng tạo thành một chỗ dựa vững chắc, nhân tài
vật lực phong phú.
Ở vị trí địa lý như vậy, Hoa Lư không chỉ có thế mạnh về phòng
ngự mà khi cần thiết vươn tay ra vùng trung tâm đồng bằng châu thổ dễ
dàng, hoặc vào Hoan, Ái theo đường thiên lý hay đường thượng đạo.
Hoàn toàn có cơ sở để nghĩ rằng việc lựa chọn vị trí Hoa Lư và xây
dựng Hoa Lư từ sự kết hợp giữa địa hình núi non tự nhiên với những công
trình thành lũy tạo nên một kinh đô là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa
của nước Đại Cồ Việt đồng thời là một công trình phòng ngự vững chắc, có
sự đóng góp của triều thần, trong đó đặc biệt là Lê Hoàn. Là một trong
những tướng lĩnh có công lao lớn, nếu không nói là hàng đầu trong dẹp
loạn tiến lên vị trí Tổng tư lệnh và chức Thập đạo tướng quân, với con mắt
của nhà quân sự tài ba, Lê Hoàn đã góp phần đắc lực trong việc xây dựng
Kinh đô Hoa Lư, tạo cho kinh đô không chỉ có dáng dấp mà thực sự có tác
dụng như một công trình phòng ngự kiên cố ở vị trí thuận lợi. Thực tế lịch
sử đã trả lời: tiếp nối vương triều Đinh, Lê Đại Hành lên làm vua, lập nên
vương triều Tiền Lê đã kế thừa, tiếp quản và xây dựng Kinh đô Hoa Lư từ
năm 980 đến năm 1009 trước khi ông qua đời.
Như vậy trong việc chọn đất định đô, Ngô Quyền cho đến Đinh
Tiên Hoàng, Lê Đại Hành đã đặt vấn đề phòng vệ lên hàng đầu. Đó là
phòng sự tấn công xâm lược của kẻ thù phương Bắc, bảo vệ độc lập của đất
nước dưới quyền quản lý của nhà nước quân chủ trung ương tập quyền.
