Đó cũng là trường hợp của Trần Quốc Tuấn trong những ngày hết
sức gian nan, nguy hiểm của cuộc kháng chiến lần thứ hai đầu năm 1285.
Trả lời câu hỏi ta có tính chất thăm dò, nhưng cũng vừa phản ánh sự lo lắng
của vua Trần, ông đã tâu: "Bệ hạ muốn hàng hãy chém đầu tôi trước đã".
Những điều trên đã thể hiện tư tưởng quyết chiến quyết thắng quân
xâm lược của triều đình, quân đội và cả toàn dân thời Trần. Nhờ đó mà
trước kẻ thù lớn mạnh, cả dân tộc quyết không sợ, đã đoàn kết cả nước
thành một khối, cùng lòng hợp sức đánh giặc, làm nên những chiến công
hiển hách trong ba lần kháng chiến chống Mông - Nguyên.
2. Tư tưởng xây dựng sức mạnh giữ nước trên cơ sở khối đoàn kết dân tộc
Năm 1300, khi trả lời vua Trần Anh Tông hỏi về kế sách đánh giặc,
Trần Quốc Tuấn nói rằng: "Vừa rồi Toa Đô, ô Mã Nhi bốn mặt bao vây. Vì
vua tôi đồng tâm, anh em hòa mục, cả nước nhà góp sức, giặc phải bị
bắt"
25
. Đó là tổng kết của Trần Quốc Tuấn về nguyên nhân thắng lợi trong
kháng chiến chống Mông - Nguyên, và đó cũng là một quan điểm, tư tưởng
quân sự nổi bật của vương triều Trần về xây dựng sức mạnh giữ nước.
Thế kỷ XIII, quốc gia Đại Việt phải đương đầu với kẻ thù xâm lược
lớn mạnh: đất rộng, người đông, giàu tiềm lực. Đặc biệt, đế quốc Mông -
Nguyên là một đế chế hùng mạnh nhất thời đại mà vó ngựa của chúng đã
từng tung hoành khắp các lục địa Âu - Á từ bờ Hắc Hải đến bờ Thái Bình
Dương. Trong khi đó, vương triều Trần mới bước vào thời kỳ phục hưng.
Vấn đề đồng lòng, chung sức trong bất cứ lĩnh vực nào và bao giờ cũng
quan trọng, nhưng trong bối cảnh lịch sử - xã hội Đại Việt lúc bấy giờ trước
họa xâm lăng lại cực kỳ quan trọng và trở thành yếu tố quyết định thắng
lợi. Là người giữ cương vị chủ chốt trong các cuộc kháng chiến chống xâm
lược, hơn ai hết, Trần Quốc Tuấn đã rất hiểu và rút ra điều đó khi trả lời
Vua Trần Anh Tông. Đó là một tổng kết quan trọng, một bài học kinh
nghiệm lớn lao rút ra từ thực tiễn lãnh đạo chỉ đạo chiến tranh giữ nước.
