Trong hoàn cảnh đó, Hồ Quý Ly - một quý tộc có vây cánh và thanh
thế trong triều đình, đã lấn át quyền lực của vua Trần. Hồ Quý Ly sinh năm
1336, xuất thân từ một dòng họ có thế lực lớn, có hai người cô và một em
gái lấy vua Trần. Trong hai bà cô được chọn làm cung nhân triều Vua Trần
Minh Tông, một bà sinh ra Vua Trần Nghệ Tông và một bà sinh ra Vua
Trần Duệ Tông. Vua Trần Nghệ Tông còn gả em gái là Công chúa Huy
Ninh cho Hồ Quý Ly và sau này, con gái trưởng của Hồ Quý Ly là hoàng
hậu của Vua Trần Thuận Tông (1389 - 1398). Là một quý tộc ngoại thích
với nhiều quan hệ thông gia, thân tộc chặt chẽ với các vua Trần, nhất là có
sự tin cậy của Thượng hoàng Trần Nghệ Tông, Hồ Quý Ly tiến thân rất
nhanh và trở thành người có thế lực nhất trong triều đình. Từ chức vụ Chi
hậu cục chánh chưởng, năm 1371 thăng bổ làm Khu mật viện đại sứ; năm
1375 là Tham mưu quân sự; năm 1380 là Nguyên nhung hành Hải Tây đô
thống chế, năm 1387 là Đồng bình chương sự, cương vị Tể tướng; năm
1395 là Nhập nội phụ chính thái sư Bình chương quân quốc trọng sự Tuyên
Trung Vệ quốc Đại Vương. Năm 1394, trước khi từ trần, Thượng hoàng
Trần Nghệ Tông đã giao toàn quyền cho Hồ Quý Ly và căn dặn: "Bình
chương là họ thân thích nhà vua, mọi việc nước nhà đều trao cho khanh
cả... quan gia nếu giúp được thì giúp, nếu hèn kém ngu muội thì khanh cứ
tự nhận lấy ngôi vua"
1
. Trên thực tế, Hồ Quý Ly đã nắm toàn bộ quyền lực,
quyết định mọi việc triều chính và dọn đường tiến tới thành lập triều Hồ.
Cuối năm 1397, Hồ Quý Ly ép Vua Trần Thuận Tông dời vào cung
Bảo Thanh tức Ly Cung (Hà Trung, Thanh Hóa). Năm sau, năm 1398, ông
bức vua nhường ngôi cho Hoàng thái tử An mới 3 tuổi ở cung Bảo Thanh
rồi chuyển về kinh đô mới ở Vĩnh Lộc (Tây Đô, Thanh Hóa) và tự xưng là
Quốc tổ nhiếp chính Khâm Đức Hưng Liệt Đại Vương. Trở ngại duy nhất
trên con đường "tiếm ngôi" của Hồ Quý Ly lúc này là phản ứng của các
quý tộc Trần. Nhân sự kiện Hội thề Đốn Sơn (1399), khi Trần Khát Chân
cầm đầu các thế lực chống đối định giết Hồ Quý Ly, Hồ Quý Ly đã bắt và
hành hình Trần Khát Chân cùng với hơn 370 người khác. Cùng năm đó, Hồ
Quý Ly xưng là Quốc tổ Chương hoàng; đến đầu năm 1400, bắt vua
