chiến lược cũng như trong tư tưởng chỉ đạo tác chiến của nhà Hồ. Tác
chiến phòng ngự bị động trước một kẻ thù có quân đông và tiến công như
vũ bão là một sai lầm. Nhà Hồ không biết kế thừa và vận dụng kinh nghiệm
chỉ đạo chiến tranh quyền biến thời Lý -Trần trước những quân đội mạnh
như quân Tống và quân Mông - Nguyên. Tác chiến tập trung, dàn quân đối
địch với quân Minh khi chúng còn rất mạnh là một sai lầm. Tác chiến chỉ
dựa vào quân đội mà không biết kết hợp với cuộc chiến đấu của nhân dân
đã làm cho quân đội nhà Hồ không thể đương đầu được với quân xâm lược
lớn mạnh. Đó là những hạn chế trong tư tưởng quân sự thời Hồ.
Suy nghĩ về sai lầm trong tư tưởng chỉ đạo của nhà Hồ, Nguyễn
Trãi viết: "Thung mộc trùng trùng hải lãng tiền; Trầm giang thiết tỏa diệt
đồ nhiên. Phúc chu thủy tín dân do thủy..." (Lớp lớp rào lim ngăn sóng
biển; Khóa sông xích sắt cũng vầy thôi. Lật thuyền mới rõ dân như nước..
.)
14
. Đúng là nhà Hồ chỉ dựa vào quân đội, vào thành lũy và vũ khí để đánh
giặc. chứ chưa dựa vào nhân dân, không thực hành và vận dụng được nghệ
thuật quân sự chiến tranh nhân dân như thời Lý, Trần nên đã nhanh chóng
bị thất bại. Nghiêm khắc phê phán những sai lầm về tư tưởng chiến lược
cũng như tư tưởng chỉ đạo tác chiến của nhà Hồ, nhưng có lẽ cũng cảm
thông và xót xa cho nhà Hồ khi Nguyễn Trãi cho rằng: "Họa phúc hữu môi
phi nhất nhật, Anh hùng di hận kỷ thiên niên" (Họa phúc gây mầm không
một chốc; Anh hùng để hận mấy trăm đời)
15
. Đối với Hồ Quý Ly và triều
Hồ, đó là một bi kịch để lại những bài học cay đắng cho hậu thế.
II- TƯ TƯỞNG QUÂN SỰ TỪ SAU CUỘC KHÁNG CHIẾN
CHỐNG MINH CỦA NHÀ HỒ THẤT BẠI
ĐẾN TRƯỚC CUỘC KHỞI NGHĨA LAM SƠN (1407 - 1417)
