hợp chặt chẽ với đòn tiến công quân sự, từng bước làm suy yếu, tan rã tinh
thần quân Minh, tiến tới đánh sập hoàn toàn ý chí xâm lược của kẻ thù.
Trên thực tế, giặc Minh rất mực kiêu căng, xảo quyệt, mưu mô dụng
binh gian trá, có khi ngoài miệng thì nói giảng hòa, trong lòng lại tính kế
khác...; cho nên, trong lĩnh vực quân sự cũng như khi đấu tranh chính trị và
ngoại giao, cuộc đấu trí, đấu lực giữa hai bên diễn ra hết sức gay go, phức
tạp. Thay mặt Lê Lợi, Nguyễn Trãi đảm nhiệm chỉ đạo và thực hiện cuộc
đấu tranh chính trị với giặc. Nguyễn Trãi đã vận dụng tư tưởng nhân nghĩa
như là một vũ khí sắc bén để tiến hành đấu tranh chính trị với quân thù.
Dưới ngòi bút của Nguyễn Trãi, bản chất phi nghĩa và tàn bạo của quân
Minh bị lộ nguyên hình. Với phương châm lấy quân sự làm cơ sở, Nguyễn
Trãi từng bước đẩy mạnh cuộc tiến công nhằm vào tinh thần và ý chí quân
xâm lược. Đòn "công tâm" mang ý nghĩa chiến lược này được tiến hành
chủ yếu qua mấy chục bức thư dụ hàng và các văn bản qua lại với giặc
Minh do Nguyễn Trãi thay mặt Lê Lợi viết và gửi cho tướng giặc. Lê Lợi
còn cử sứ giả hoặc đích thân Nguyễn Trãi thay mặt Bộ tham mưu đến tận
sào huyệt quân Minh, trực diện đấu tranh với những tên tướng giặc ngoan
cố nhất.
Lê Lợi và Nguyễn Trãi chủ trương căn cứ vào tương quan thế và
lực, vào diễn biến của chiến tranh để điều hành cuộc đấu tranh ngoại giao,
chính trị. Ở giai đoạn đầu những bức thư dụ hàng gửi cho các tướng Minh
như Tổng binh Trần Trí, Thái giám Sơn Thọ, Đô đốc Thái Phúc và bọn
Phương Chính đã góp phần cùng với mũi tiến công quân sự và nổi dậy của
quần chúng, tạo điều kiện cho cuộc khởi nghĩa Lam Sơn phát triển mạnh
mẽ từ rừng núi Thanh Hóa vào Nghệ An và giải phóng được cả một vùng
hậu phương rộng lớn, một địa bàn chiến lược quan trọng từ Thanh Hóa đến
Thuận Hóa, mở ra một cục diện mới của cuộc chiến tranh giải phóng dân
tộc. Sang giai đoạn sau, với chiến thắng Tốt Động - Chúc Động, quân ta đã
dồn quân địch vào tình thế cực kỳ nguy khốn, "bọn Vương Thông, Sơn Thọ
nhà Minh kể đánh là thua, chán nản, lo sợ, mưu kế đã cùng, viện binh
không có"
53
. Vương Thông buộc phải sai người đưa thư xin hàng, mong
