manh động và ám sát cá nhân. Tuy rằng, về sau, ông cho rằng mưu sát cá
nhân là "điều bất đắc dĩ".
Phan Bội Châu từng viết: "Một đời người định mưu, chỉ cốt ở nơi
mục đích, cầu lấy được năm phút đồng hồ cuối cùng. Đến như thủ đoạn,
phương châm, tuy có lúc cải cách, mà cũng không kể"
21
. Điều đó, giúp
chúng ta lý giải vì sao Phan Bội Châu và các đồng chí của ông có thể thay
đổi cách thức tổ chức hoạt động cứu nước một cách nhanh chóng và thức
thời như vậy: từ chủ trương bạo động nhỏ lẻ ở một vùng miền, đến tư duy
liên kết lực lượng bạo động khắp toàn quốc; từ cầu viện quân sự, linh hoạt
chuyển sang cầu hoá từ bạo động đơn thuần sang kết hợp bạo động với
tuyên truyền, nâng cao dân trí, chấn hưng dân khí, bồi dưỡng nhân tài, sử
dụng cả biện pháp bãi công, biểu tình... Tất cả những chủ trương đó của
Phan Bội Châu đều tuân thủ tinh thần tùy thời, bám sát tình hình cách mạng
trong nước và những biến động trên thế giới. Tuy nhiên, do hạn chế của
thời đại, Phan Bội Châu và các đồng chí của ông chưa nhận thức được mối
quan hệ giữa đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang, tiến hành nhiều cuộc
bạo động riêng lẻ và hoạt động ám sát cá nhân như một phương pháp đấu
tranh, tuyên truyền cách mạng mà chưa có biện pháp vận động, tổ chức
nhân dân đấu tranh từ hình thức thấp đến hình thức cao.
c) Quan điểm tập hợp lực lượng, mở rộng mặt trận đoàn kết đánh
giặc, cứu nước
Kế thừa truyền thống đoàn kết của dân tộc và theo xu hướng phát
triển của thời đại, trong cuộc vận động giải phóng dân tộc đầu thế kỷ XX,
Phan Bội Châu và các đồng chí của ông đặc biệt coi trọng xây dựng "mặt
trận" đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế nhằm quy tụ sức mạnh cho sự
nghiệp giải phóng dân tộc. Từ năm 1901, Phan Bội Châu đã tìm cách liên
kết với những người trong dư đảng Cần Vương Phan Đình Phùng và ở Nam
- Ngãi, đảng Bạch Xỉ như Kiểm và Cộng, đảng Hắc Long như Đồ Cả, với
cả những lang đạo Mường miền thượng du Thanh Hóa như Cầm Bá Thước,
Hà Văn Mao. Năm 1902, Phan Bội Châu bắt đầu cuộc hành trình tìm kiếm,
