thời còn là một bộ máy đang kiện toàn những chức năng xã hội của mình -
đặc biệt những chức năng này đặt nặng tính thời chiến của nó. Công dân
mới, con người mới xã hội chủ nghĩa, phải được tạo lập trong một mối liên
hệ phức tạp giữa những yếu tố tất yếu của thời đại - chiến tranh và cách
mạng, với những chuẩn mực để tiếp nhận nền chính trị tự do và công bằng.
Cũng tương tự như sự giao thoa, tương tác và chuyển hóa lẫn nhau của mặt
trận chính trị và mặt trận quân sự, một công dân khi ấy cũng là một chiến
sĩ, một người yêu nước đồng thời cũng là một phần tử cách mạng. Như vậy,
vấn đề giáo dục, bồi dưỡng nhận thức chính trị cho công dân trở thành tất
yếu đối với đất nước thời chiến và thời cách mạng. Nhìn từ một khía cạnh
xác đáng hơn, việc xây dựng con người mới cũng nằm trong một tư tưởng
chiến tranh cách mạng toàn dân, toàn diện, trường kỳ.
Xác định giáo dục phổ thông là nền tảng của sự nghiệp giáo dục,
đào tạo, nâng cao dân trí, việc đổi mới hệ thống giáo dục, đổi mới chương
trình giảng dạy đã được triển khai cho phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh
của cuộc kháng chiến. Song hành cùng với hệ thống bình dân học vụ là hệ
thống giáo dục phổ thông từ bậc tiểu học đến trung học chuyên nghiệp
(thậm chí ở một số vùng căn cứ còn có cao đẳng và đại học) được duy trì
và phát triển. Giảng dạy và học tập bằng tiếng Việt được coi là một nguyên
tắc bất di bất dịch trong tất cả các cấp học.
Cùng với việc đẩy lùi “giặc đói”, Đảng, Chính phủ ta đồng thời tích
cực triển khai các hoạt động xây dựng nền văn hoá mới, con người mới.
Chỉ sau hơn một năm vừa tiến hành kháng chiến chúng ta đã xoá mù được
hơn 2 triệu người. Việc học không còn là nhiệm vụ, trách nhiệm mà đã trở
thành niềm say mê đối với mọi người dân Việt Nam với tinh thần “Học,
học nữa, học mãi”. Việc triển khai kịp thời, rộng rãi phương châm học tập
mới là thiết thực và kịp thời phục vụ kháng chiến, phục vụ nhân dân, phục
vụ sản xuất; vừa làm, vừa học, học ngay trong sản xuất, công tác. Trong
kháng chiến chống Pháp, Đảng, Nhà nước Việt Nam đã thanh toán cơ bản
nạn mù chữ; nội dung dạy và học từng bước được cải tiến để gắn sát với
