tộc Việt Nam, giáo sư Trần Văn Giàu nhận định: Bị đô hộ hàng mười
mấy thế kỷ bởi một nước có văn hóa cao hơn nhiều và số dân đông
hơn gấp bội, mà sau ngàn năm “ta vẫn là ta”, hẳn không phải là
những mũi tên nhọn hơn, bắp thịt cứng hơn, mà chủ yếu là nhờ văn
hóa, nhờ đạo lý, nhờ hệ giá trị tinh thần của riêng mình, chứ lấy sức
đọ sức, lấy số đọ số, thì dân Việt Nam, nước Việt Nam chỉ còn là đối
tượng của khảo cổ học”
2
.
Nhân dân trong một quốc gia - dân tộc nào cũng có tinh thần
yêu nước, đó là giá trị phổ quát của toàn nhân loại. Nhưng chủ nghĩa
yêu nước Việt Nam có đặc thù riêng. Ở Việt Nam, tình yêu xóm làng,
quê hương, xứ sở là một nội dung của chủ nghĩa yêu nước truyền
thống. Sự phát triển của làng xã, nhà nước ở Việt Nam, ở một chiều
cạnh nào đó, có thể "mô hình hóa” thành biểu đồ: Làng - liên làng -
siêu làng
3
. Gia đình có tầm quan trọng và ở đó chứa đựng mọi quan hệ
thu nhỏ của xã hội và tình yêu gia đình, giống nòi đã kết thành tình
yêu đất nước. Từ gia đình, giống nòi, làng xóm, quê hương, con người
đã gắn bó với nhau trong tình yêu đất nước và là một nội dung của chủ
nghĩa yêu nước. Mặt khác, lịch sử đã tỏ rõ, nét riêng của Việt Nam là,
nhà nước ra đời sớm do nhu cầu cố kết cộng đồng để đủ sức đương
đầu với thiên tai và giặc giã. Nhà nước Văn Lang được thành lập cho
thấy điều đó. Trong kháng chiến, trước kẻ thù lớn mạnh, dân tộc Việt
Nam dựa vào địa hình hiểm trở, dựa vào sự liên kết - cổ kết của gia
đình, dòng tộc - làng xã..., dùng lối đánh du kích tiến lên đánh thắng
quân thù. Như thế, cố kết cộng đồng hình thành từ nhu cầu cuộc sống,
từ thực tiễn và là một nội dung của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam.
Một nội dung quan trọng của chủ nghĩa yêu nước là ý thức về toàn
vẹn lãnh thổ, về lịch sử, văn hóa và độc lập, chủ quyền dân tộc. Chính vì sự
toàn vẹn lãnh thổ, ý thức độc lập dân tộc mà biết bao thế hệ người Việt đã
đứng lên đấu tranh chống xâm lược. Ý thức đó được phản ánh và ngày
thêm củng cố qua hơn một nghìn năm chống Bắc thuộc, hàng trăm năm
chống phong kiến phương Bắc và kháng chiến chống thực dân, đế quốc, trở
