Will Durant
Lịch sử văn minh Ấn Độ
Người dịch: Nguyễn Hiến Lê
CHƯƠNG VIII
NGHỆ THUẬT ẤN ĐỘ
I. TIỂU CÔNG NGHỆ
Thời phát đạt của nghệ thuật Ấn Độ - Tính cách đặc biệt của nghệ thuật Ấn
– Mối liên quan với kĩ nghệ - Đồ gốm – Nghệ thuật kim thuộc – Đồ gỗ -
Đồ ngà – Đồ châu bảo – Vải vóc.
Khi xét nghệ thuật Ấn Độ, cũng như xét mọi khía cạnh của văn minh Ấn
Độ, ta không thể nào không khâm phục dân tộc đó: nghệ thuật của họ phát
hiện rất sớm mà lại tiến hoá đều đều. Những đồ cổ đào được ở
Mohenjodaro không phải chỉ toàn là những đồ cần thiết thường dùng hằng
ngày, mà còn có những tượng đàn ông bằng đá vôi, râu ria xồm xoàm,
giống người Sumérien lạ lùng, những hình đàn bà và hình loài vật bằng đất
nung; những hạt trai và các đồ trang sức khác bằng hồng-mã-não
(cornaline), bằng vàng đánh rất bóng. Một con dấu khắc nổi một con bò
mộng, nét rất mạnh mẽ, làm cho ta phải kết luận rằng nghệ thuật ngày nay
của chúng ta không tiến bộ hơn cổ nhân mà chỉ thay đổi cách biểu thị thôi.
Từ thời đó tới nay, trải qua năm chục thế kỉ, biết bao cuộc biến thiên, hưng
phế, nghệ thuật Ấn đã thay đổi cả trăm lần kĩ thuật mà vẫn giữ được vẻ đẹp
riêng của nó. Đôi khi sự tiến triển có vẻ đứt quãng, ta thấy mất vài cái
khoen trong sợi dây, nhưng như vậy không phải là vì người Ấn đã ngưng
chế tạo, xây cất trong những thời đó mà chỉ vì người Hồi xâm lăng đã
cuồng nhiệt phá huỷ biết bao nhiêu công trình kiến trúc và điêu khắc của
Ấn, và vì thiếu ngân quĩ, các triều đại sau không đủ sức bảo tồn những
công trình may mà thoát khỏi cảnh tàn phá đó.
