người chứ không nhờ lí tưởng.
Chúng ta có thể bảo rằng Açoka đã thất bại về phương diện chính trị,
nhưng về phương diện khác ông đã thực hiện được một nhiệm vụ lớn nhất
trong lịch sử. Trong khoảng hai trăm năm sau khi ông mất, đạo Phật lan
tràn khắp Ấn Độ và bắt đầu xâm chiếm châu Á một cách hoà bình. Nếu,
cho tới ngày nay, từ Kady ở đảo Tích Lan, tới Kamakura ở Nhật Bản, nét
mặt an tĩnh của Đức Thích Ca còn gợi cho người ta khoan hồng với người
đồng loại và yêu mến hoà bình, thì một phần là vì một người mơ mộng – có
thể là một vị thánh, chưa biết chừng – đã có thời làm vua ở Ấn Độ.
Nay là Patna.
Arrien cũng ngạc nhiên rằng mọi người dân Ấn đều tự do, không có
một người nào là nô lệ.
Nhà khảo cổ John Marshall đã cho đào đất ở chỗ nền cũ thị trấn Taxila
và tìm được nhiều phiến đá chạm trổ tất khéo, những bức tượng rất đẹp,
những đồng tiền có từ 600 năm trước Công nguyên và những đồ thuỷ tinh
mà sau này Ấn Độ không thời nào chế tạo khéo hơn được. Vincent Smith
bảo: “Hiển nhiên Ấn Độ thời đó đã đạt một trình độ cao về văn minh vật
chất vì chúng ta thấy ở đó có sản phẩm của đủ các nghệ thuật, các nghề
nghiệp làm cho đời sống thêm phong nhã.
Phụ nữ Ấn rất tiết hạnh, không chịu mất trinh tiết vì một nguyên do gì
khác, nhưng nếu người đàn ông nào tặng họ một con voi thì khi họ nhận
voi, họ chịu thất tiết với người đó để đáp lại. Đàn ông Ấn không cho cách
thức mãi dâm đó là xấu, còn đàn bà Ấn thì lấy vậy làm vinh hạnh vì sắc đẹp
của mình đáng giá một con voi: Theo Arrien trong cuốn Indica.
Béloutchistan: còn gọi là Baloutchistan, gồm một phần miền đông của
