cũng đẹp, nhờ sạch sẽ, nghiêm trang, bình tĩnh, cặp mắt sáng ngời “như
mặt biển dưới ánh nắng” (lời một người đồng thời), tia mắt rọi vào ai thì có
thể làm cho người đó sợ run lên, như Vandamme run trước Napoléon. Y
phục giản dị: một cái mũ chụp, một chiếc áo ngắn, một chiếc quần bằng
gấm thêu, vài món châu báu, đi chân không. Không thích ăn thịt, về già
thường bảo: “Không nên dùng bao tử của mình làm cái mồ chôn sinh vật”.
Nhưng lực lưỡng, ý chí mạnh, giỏi về các môn thể thao kịch liệt, một ngày
đi bộ được sáu chục cây số như chơi. Ông ta mê chơi “polo”, chế tạo một
trái cầu chiếu sáng để chơi ban đêm. Ông được di truyền những bản năng
tàn bạo của tổ tiên, và hồi trẻ, ông rất có thể giải quyết một chuyện khó xử
bằng thủ đoạn ám sát, cũng như các vua theo Ki Tô giáo thời đó. Nhưng lần
lần ông biết cách ngồi lên hoả diệm sơn của ông
Wilson
nói – và nhờ tinh thần công bằng, rất hiếm thấy trong hạng vua
chúa phương Đông, ông vượt hẳn lên trên các nhà cầm quyền đương thời.
Firishta bảo: “Đức khoan hồng của ông vô biên, tới nỗi có thể nói là khinh
suất nữa”. Ông nhân từ, bố thí rất nhiều, hoà nhã với mọi người, nhất là với
người nghèo. Một nhà truyền giáo Dòng Tên bảo: “Ông hoan hỉ nhận
những tặng vật nhỏ mọn của người nghèo, đưa tay đỡ lấy, đặt vào lòng, còn
những bảo vật các nhà quí phái dâng ông thì ông không tỏ vẻ trịnh trọng
như vậy”. Một người đương thời bảo ông hơi điên khùng, có người lại bảo
ông u uất tới cái mức thành bệnh. Có thể ông uống rượu một cách điều độ,
và hút thuốc phiện; thân phụ ông và các con ông cũng có những tật đó
nhưng phóng túng hơn ông
. Hậu cung của ông cũng lớn, xứng với đế
quốc ông, người ta kể lại rằng “ở Agra và Fathpur-Sikri, hoàng thượng có
ngàn thớt voi, ba mươi ngàn
con ngựa, một ngàn bốn trăm con hoẵng
nuôi đã thuần và tám trăm cung nữ”. Nhưng hình như ông không đam mê
nhục dục. Ông có nhiều vợ, nhưng đó chỉ là vấn đề chính trị, các vua
Rajpute tặng công chúa cho ông thì ông nhận để làm vui lòng họ, mà họ
chống đỡ ngai vàng cho ông; từ hồi đó, các vua Mông Cổ đều lai Ấn hết.
Một người Rajpute thành nguyên soái của ông và một rajah làm tể tướng
cho ông. Mộng của ông là đoàn kết Ấn Độ.
