Công ty Đông Ấn (East India Company) của Anh, thành lập năm 1600.
(Goldfish).
Nghĩa là thời nay, ở châu Âu, không có thuế từ miền này qua miền
khác trong mỗi quốc gia, nhưng còn thuế từ nước này qua nước khác. Ta
nên nhớ tác giả muốn so sánh Ấn Độ với cả châu Âu, chứ không phải một
nước châu Âu. (ND).
Bản tiếng Anh chép là America, tức châu Mĩ. (Goldfish).
Ví dụ mỗi phòng cao bốn mét thì bề mặt của sàn là 1.000 mét vuông,
chẳng hạn rộng 10 mét, dài 100 mét! (ND).
Một người Anh, làm quan cai trị ở Ấn (ND).
Vụ vua Hồi Delhi Ghiyasu-d-Din (1501) bị con trai là Nasiru-d-Din
đầu độc cho ta biết quan niệm của người Hồi về sự nối ngôi. Chính
Jehangir, tên bất hiếu không từ một cách nào để truất phế cha là Akbar, đã
chép lại vụ đầu độc Ghiyasu-d-Din như sau:
“Rồi tôi lại nói có lăng tẩm của vua Khalji. Tại đó cũng có lăng của Nasiru-
d-Din, kẻ lưu xú thiên cổ. Ai cũng biết rằng con người khốn nạn đó đã giết
cha để lên ngôi. Hai lần hắn đầu độc cha và ông già nhờ đeo ở cánh tay mặt
một lá bùa trị độc mà thoát chết được. Lần thứ ba hắn đổ thuốc độc vào một
ly kem nước, tự tay đưa cho cha uống… Ông lão thừa biết rằng con tìm
mọi cách để giết mình, bèn cởi lá bùa ở cánh tay ra, liệng đ, rồi kính cẩn
quay lại ngai thờ đấng Sáng tạo ra vạn vật, cầu nguyện như sau: “Ôi, thua
Chúa, con đã thọ tám chục tuổi rồi, đã sống một đời thịnh vượng sung
sướng hơn mọi ông vua khác rồi. Vì con đã tới lúc tận số, con xin Chúa tha
thứ cho hành động của Nasiru-d-din, cứ coi như con chết đây là do số kiếp
đã mãn, mà đừng trừng trị nó”. Cầu nguyện xong, ông lão uống một hơi hết
li kem nước mà con ông chìa cho ông, rồi ông tắt nghỉ. Nhà đạo đức
Jehangir chép thêm: “Khi tôi tới lăng của hắn (tức Nasiru) tôi quất mấy cái
lên mộ hắn”.
[một cuộc bầu cử ở Mĩ: bản tiếng Anh chép là: modern election. Tạm dịch:
một cuộc bầu cử thời hiện đại. Riêng trong chú thích này, tôi theo bản tiếng
Anh, sửa vài chữ và viết thêm: “(1501)” trong đoạn: Vụ vua Hồi Delhi
Ghiyasu-d-Din (1501) bị… (Goldfish)].
