nghi thức đổ máu, có khi còn giết người để tế nữa, nhưng ngày nay nữ thần
chỉ đòi được tế bằng dê cái thôi. Dân chúng tạc hình nữ thần đó, mặt mày
đen thui, miệng hoác, lưỡi lè ra; nữ thần trang sức bằng những con rắn, và
thần múa trên một thây ma, bông tay là xác đàn ông, chuổi hột gồm toàn
những sọ người, mặt và ngực bôi đầy máu. Thần có bốn tay, một tay cầm
thanh gươm, một tay cầm một đầu người mới chặt, còn hai tay kia đưa ra
như để ban phúc và che chở. Vì Kali-Parvati không phải chỉ là thần Chết,
huỷ diệt, mà còn là thần Sanh đẻ nữa, vừa hiền hậu, vừa tàn ác, giết chóc
đấy nhưng cũng có thể mỉm cười. Có lẽ hồi xưa, hồi còn ở Sumérie, chưa
được đem vô Ấn Độ, nữ thần chưa ghê gớm như vậy, mà chỉ là một nữ thần
phù hộ cho các bà mẹ. Người Ấn cho nữ thần và chồng của bà những nét
rùng rợn có lẽ là để cho tín đồ phải sợ và có lẽ cũng để cho họ phải rộng rãi
cúng tiền và tặng vật cho các thầy tu
.
Ở trên tôi đã kể năm vị thần thượng đẳng của Ấn giáo; dưới năm vị đó có lẽ
còn tới ba chục triệu thần lớn nhỏ nữa, mà nội việc kể tên thôi cũng đặc cả
trăm cuốn sách. Có một số chỉ là những thiên sứ (angle), một số khác là
quỉ, một số nữa là thiên thể, như mặt trời; một số nữa chỉ như một thứ thần
hộ thân, như Lakshmi (thần May mắn), đa số là những thú dữ trong rừng và
chim trên trời. Người Ấn không phân biệt hẳn người và vật; họ cho người
và vật đều có linh hồn, và linh hồn người có thể nhập vào một cơ thể vật,
mà linh hồn vật cũng có thể nhập vào cơ thể người: mọi loài đều phải chịu
chung luật Quả báo và chết rồi linh hồn phải thác sinh. Chẳng hạn con voi
thành thần Ganesha và được coi là con của thần Shiva; nó tượng trưng khía
cạnh thú vật của con người và hình ảnh của nó đồng thời dùng làm bùa trừ
tà được. Khỉ và rắn thời xưa đáng sợ lắm, nên cũng được phong làm thần.
Con rắn cobra [một thứ rắn hổ], hoặc naga, rất độc, cắn ai thì người ấy gần
như chết tức khắc, nên được đặc biệt thờ phụng, và ở nhiều miền, mỗi năm
dân chúng mở hội, làm lễ, đặt ở cửa hang rắn, nào chuối nào sữa để cúng
rắn. Ở miền Đông xứ Mysore người ta còn dựng đền thờ rắn nữa: vô số rắn
được nuôi trong đền và có những tu sĩ chuyên lo việc hầu hạ rắn. Cá sấu,
cọp, công, vẹt, cả chuột nữa cũng được cúng tế.
