LỊCH SỬ VĂN MINH ẤN ĐỘ - Trang 337

đã phối hợp được với kiến trúc, điêu khắc và hoạ một cách rất điều hoà, mà
thực hiện được một công trình nghệ thuật đa dạng và nhất trí, đẹp đẽ nhất
của Ấn Độ.

Khi các đền chùa bị người Hung Nô và người Hồi phá huỷ hoặc bắt đóng
cửa rồi, các hoạ sĩ Ấn đổi hướng, xoay qua một hình thức nghệ thuật khiêm
tốn hơn. Ở xứ Rajputana, một hoạ phái được thành lập, chuyên vẽ những
hình nhỏ xíu (tế hoạ) về các hồi trong các anh hùng ca Mahabharata và
Ramayana, hoặc ghi lại các chiến công oanh liệt của các vua chúa trong xứ,
nhiều khi họ chỉ vẽ phác vài nét sơ sài thôi, nhưng nét vẽ luôn luôn hoàn
hảo, linh động. Ở Viện tàng cổ mĩ thuật tại Boston, còn trưng bày một bức
đẹp vẽ các phụ nữ, một cái tháp cao và một nền trời thấp tượng trưng một
cái raga (ý chỉ của bản nhạc) mà chúng tôi đã nói ở trên. Ở Detroit có một
bức khác rất tinh tế vẽ một hoạt cảnh trong cuốn Gita-Govinda. Người ta
cảm thấy rằng trên những bức tế hoạ đó cũng như trên hầu hết các bức hoạ
của Ấn, nghệ sĩ khi vẽ người, không theo mẫu thực, mà chỉ tưởng tượng
hoặc nhớ lại hình ảnh cũ thôi. Họ thường dùng thuốc màu hoà bằng nước
hồ và lòng trắng trứng, những cây bút bằng lông sóc, lông lạc đà, lông dê,
lông chồn đèn, thứ lông cực mịn; và những bức hoạ của họ từ nét vẽ đến
cảnh sắc đều tinh xảo lạ lùng, làm cho người ngoại quốc dù không quen
nhìn cũng phải thích thú.

Tại các xứ khác ở Ấn, đặc biệt là tại tiểu quốc Kangra, cũng có những tác
phẩm như vậy. Ở Delhi, dưới triều đại Mông Cổ, một kĩ thuật tương tự
cũng thịnh hành. Hoạ phái Delhi mới đầu phát sinh từ nghệ thuật viết chữ
Ba Tư và nghệ thuật tô màu, đồ hình các thủ bản (manuscrit), chẳng bao lâu
thành một phái vẽ chân dung các người trong giới quí phái; phái đó không
thu nhận nhiều người, lại có khuynh hướng phong nhã, cho nên có thể so
sánh với loại nhạc trong phòng các tư gia cũng rất thịnh hành dưới triều đại
các vua Mông Cổ. Cũng như các nghệ sĩ Rajpute, hoạ sĩ Mông Cổ thích
những nét vẽ rất tinh tế, cho nên có khi họ dùng một ngọn bút chỉ có mỗi
một chiếc lông và cũng cố vẽ bàn tay cho thật giống, thật đẹp. Các bức hoạ