đập phá một cách dã man các tượng và hình đục nổi trong đá, còn ở miền
Bắc, gần như khắp nơi, bọn Hồi giáo đã san phẳng những kì quan của kiến
trúc Ấn Độ ở thế kỉ thứ V và thứ VI, mà theo truyền thuyết, đẹp gấp mấy
các đền đài hiện nay làm cho ta thán phục. Bọn Hồi giáo chặt đầu, đập bể
chân bể tay các pho tượng, chở các cột trụ đẹp đẽ trong các đền Jaïn về xây
các thánh đường của họ và bắt chước kiểu mẫu các cột đó. Thêm sức tàn
phá của thời gian nữa, vì người Ấn theo chính giáo bỏ hẳn các ngôi đền bị
phá, không chịu tu bổ, cho rằng đền đã bị bàn tay ngoại nhân làm dơ bẩn
rồi.
Tuy nhiên, ngắm những công trình kiến trúc còn lại ở miền Nam, chúng ta
cũng có được một ý niệm về sự hùng tráng trang nghiêm đã mất của kiến
trúc miền Bắc. Tại miền Nam, ảnh hưởng của Hồi giáo nhẹ hơn, vả lại khi
bọn Hồi tiến tới đó thì họ đã quen phong tục Ấn, bớt thâm oán người Ấn,
không còn dã man như hồi họ mới xâm lăng. Thêm điểm này nữa là mãi tới
thế kỉ XVI và XVII, kiến trúc tôn giáo ở phương Nam mới phát triển đẹp
đẽ, mà thời đó, vua Akbar đã làm cho người Hồi thuần tính hơn, đã dạy cho
họ biết thưởng thức nghệ thuật Ấn. Vì vậy mà miền Nam có nhiều đền đài
đa số đẹp hơn các đền đài còn bảo tồn được ở miền Bắc, ít nhất thì cũng đồ
sộ hơn, làm cho ta ngộp hơn. Fergusson đã đếm được ở miền đó khoảng ba
chục ngôi đền của người Dravidien, mà mỗi ngôi xây cất tốn không kém
một giáo đường Anh. Phương Nam đã thay đổi kiểu thức phương Bắc, phía
trước cái mandapam (cổng) còn xây thêm một cửa chính gọi là gopuram,
mà cái cổng gồm một hàng cột chống đỡ. Họ lại tạo ra nhiều biểu hiệu đủ
thứ, như cái Swastika
, biểu hiệu mặt trời, hình ảnh của bánh xe luân
hồi, và bày ở trong đền vô số tượng các loài vật linh thiêng. Con rắn vì lột
xác, nên dùng để tượng trưng sự đầu thai; con bò mộng mạnh mẽ tượng
trưng sức sinh thực, ai cũng ham; cái linga, tức dương vật, tượng trưng
quyền tối thượng của thần Shiva trong sự sinh thành, nhiều khi người ta
xây cất ngôi đền theo hình cái linga nữa.
Các đền phương Nam gồm ba yếu tố: trụ quan (portique), cổng có nhiều cột
