(tức 57,500 cây số) thì cũng vẫn còn là quá đáng. (ND).
Coi lại chú thích trên; nếu dặm ở đây là lí thì mỗi chiều dài khoảng 190
mét. (ND).
Trung bình mỗi bước chân là 0,7m; vậy đường rộng khoảng 30 mét.
(ND).
Chỗ này Durant chép vắn tắt quá, độc giả có thể hiểu lầm. Thời đó Hoa
Bắc thuộc về rợ Kim. Nhà Tống chỉ giữ Hoa Nam thôi, nên ngọi là Nam
Tống. Vậy Thành Cát Tư Hãn chỉ đánh Tây Hạ thôi, chứ chưa diệt Tống.
(ND).
Tức Oa Khoát Đài
窝阔台 . (Goldfish).
Tế tướng thì đúng hơn. (ND).
Văn Thiên Tường là tác giả bài bất hủ Chính khí ca – Coi Đại cương
văn học sử T.Q – III của N.H.Lê. (ND).
Marco Polo bảo rằng không ngày nào, các quan triều đình không phát
ra hai vạn “mesure” [hộc hay đấu?] lúa, kê hay bo bo. Nhờ cực kì rộng rãi
đối với người nghèo như vậy mà ông rất được lòng dân.
Hốt Tất Liệt bị bệnh phong thấp, như vậy tự chứng tỏ rằng ông đã văn
minh, đồng hoá với người Trung Hoa rồi.
Nghĩa là đưa ra những con số quá lớn, hằng triệu trở lên không. (ND)
Bà vâng lời ông và sử chép rằng nhiều cung phi cũng theo gương bà.
Xã hội Trung Hoa tả ở đây là xã hội thế kỉ XIX. Trong chương sau,
chúng tôi sẽ xét sự tiếp xúc với Tây phương làm cho xã hội ấy thay đổi ra
sao. Mặc dầu vậy, đây cũng chỉ là những đại cương thôi, vì một nền văn
minh bao giờ cũng biến chuyển trong một thời gian dài và thay đổi theo
từng miền trong một xứ mênh mông.
Hiện nay (1974), các sách báo thường đưa ra con số 800 triệu. (ND).
Tống Thái Tổ tên là Triệu Khuông Dẫn, làm vua từ 960 đến 975, dùng
ba niên hiệu; Kiến Long (960-962), Càn Đức (963-967) và Khai Bảo (968-
975). Không rõ Li Hou-chu chữ Hán là gì. (ND).
Chắc Durant muốn nói không có phần thay đổi tự dạng (morphologie).
(ND).
[Bản tiếng Anh là: no spelling, có thể hiểu là: không đánh vần. (Goldfish).
