Will Durant
Lịch Sử Văn Minh Trung Hoa
Dịch giả: Nguyễn Hiến Lê
CHƯƠNG IV - (2)
III. ĐỜI SỐNG HÀNG NGÀY
1. Ở thôn quê
Cảnh nghèo của nông dân – Các phương pháp canh tác – Gặt - Trà – Rau
và cây ăn trái – Tính khắc khổ, kiên nhẫn của nông dân
Tất cả nền văn học cực đa dạng của Trung Hoa, tất cả những tư tưởng tế
nhị của họ và tất cả những cái tô điểm đời sống của họ đều nhờ đất đai phì
nhiêu của họ cả. Nói như vầy có lẽ đúng hơn: nhờ sức lao động của họ, vì
sự phì nhiêu của đất đai là nhờ sức người chứ không phải tự nhiên mà có.
Trong nhiều thế kỉ, những người sống đầu tiên sống trên đất Trung Hoa đã
phải chiến đấu với rừng rú, với thú dữ, sâu bọ, lụt lội, hạn hán, với muối,
phèn, và băng giá, rồi mới biến đổi được những miền hoang vu mênh mông
ấy thành ruộng vườn tươi tốt. Cuộc chinh phục thiên nhiên cứ phải diễn lại
hoài; chỉ đốn rừng bậy bạ trong một thế kỉ là một miền biến thành sa mạc
; chỉ vài năm bỏ bê là đồng biến thành rừng rậm. Cuộc chiến đấu khó
nhọc và nguy hiểm; lúc nào các rợ ở chung quanh cũng có thể xâm lăng,
chiếm các miền khó nhọc lắm mới khai phá xong. Chính vì vậy mà nông
dân không sống trong những trại cách xa nhau mà ngay từ buổi đầu đã tụ
họp nhau thành xóm nhỏ, đắp một bức tường chung quanh, ban ngày ra
đồng làm ruộng, có khi ngủ trọn đêm ở ngoài đồng để canh trộm nữa.
