Nguyễn Hiến Lê
Liêt Tử và Dương Tử
Phần Hai - Chương 1
LIỆT TỬ
VŨ TRỤ
MẸ CỦA VẠN VẬT
I.1
(Tử Liệt tử cư Trịnh phố)
Thầy Liệt tử ở một khu vườn nước Trịnh
, bốn chục năm mà không ai
nghe danh, từ vua tới các quan khanh, đại phu đều coi thầy như người dân
thường. Năm đó đói kém, thầy tính di cư qua nước Vệ
. Đệ tử hỏi:
- Thầy đi không biết bao giờ mới về. Bọn đệ tử chúng con muốn xin hỏi
thầy: thầy có điều gì dạy chúng con không? Thầy đã được nghe Hồ Khâu
Tử Lâm
Thầy Liệt tử cười mà đáp:
- Thầy Hồ có nói gì đâu! Nhưng thầy có lần nói chuyện với Bá Hôn Mâu
Nhân
, ta đứng bên được nghe lóm, nay thử kể lại cho các anh.
Thầy Hồ nói:
“Có một vật sinh ra các vật khác mà không được vật nào sinh ra cả, biến
hoá các vật khác mà tự nó không biến hoá. Vậy cái không được sinh ra có
thể sinh (làm chủ tể) các vật được sinh ra, cái không biến hoá có thể biến
hoá (làm chủ tể) các vật biến hoá. Mà cái được sinh ra không thể không
sinh cái khác, cái được biến hoá không thể không biến hoá; do đó mà sinh
