LỐI TƯ DUY CỦA NGƯỜI THÔNG MINH - Trang 153

Để bảo đảm phát triển kiến thức của mình, bạn hãy tổ chức những tóm lược
quanh ba yếu tố sau: vật thể (con người), sự kiện và kiến thức nhân quả. Ví
dụ, khi tôi dạy sinh viên đọc những bài viết tâm lý học, tôi đề nghị họ mô tả
những quy trình thí nghiệm cơ bản được sử dụng (một tập hợp những vật
thể), mô hình quan trọng các dữ liệu từ nghiên cứu (sự kiện) và lý thuyết
(hay những lý thuyết) được hỗ trợ bởi mô hình này (lý giải nhân quả). Có
hai lý do chính cho đề xuất này. Đầu tiên, nếu bạn biết được ba yếu tố này
trong một bài viết thì chúng cũng sẽ giúp bạn nhớ những chi tiết khác. Thứ
hai, lặp đi lặp lại việc trả lời cùng ba câu hỏi ấy sẽ phát triển Thói quen
thông minh trong việc tìm kiếm những thông tin này mỗi khi bạn đọc một
bài viết.
Những tóm lược này cũng mang đến cho bạn cơ hội nhận ra những thiếu
hụt tiềm tàng trong chất lượng kiến thức nhân quả của bạn về các tình
huống. Trong Chương 4, tôi đã chỉ ra hai đặc điểm của kiến thức nhân quả,
trong đó có thể gặp những hạn chế quan trọng: những lỗ hổng và các thuật
ngữ không xác định.
Viết tóm lược là một cách hữu ích để nhận diện những lỗ hổng. Khi xong
một phần tóm lược kiến thức nhân quả về tình huống, nghĩa là bạn đang tự
đưa ra một lý giải. Tóm lược có thể không phải là một lý giải hoàn chỉnh về
điều bạn đã học nhưng nó mang đến cơ hội đánh giá lại kiến thức nhân quả
hiện thời của bản thân.
Sau khi viết xong tóm lược đó, hãy nhìn qua những từ ngữ bạn sử dụng
trong lý giải nhân quả ấy. Vài từ ngữ có thể che đậy các lỗ hổng trong kiến
thức nhân quả vì bạn hiểu chúng không rõ như bạn nghĩ. Do đó, những tóm
lược cũng cung cấp cho bạn cơ hội tìm ra những thuật ngữ không rõ nghĩa.
Để minh hoạ cho điểm này, tôi quay lại ví dụ giật nước bồn vệ sinh trong
Chương 4. Khi tôi lần đầu tiên thử đưa ra một lý giải cho lý do tại sao
không phải tất cả nước trong bồn vệ sinh bị hút ra ngoài. Tôi nhận ra rằng,
tôi có một lỗ hổng trong kiến thức của mình. Lỗ hổng này tồn tại vì những
đường ống dẫn nước ra khỏi bồn không trong tầm nhìn của tôi.
Trong khi tìm kiếm lời giải đáp cho cách bồn vệ sinh hoạt động, tôi tìm
thấy một mô tả và một biểu đồ minh hoạ cơ chế bên trong. Lỗ hổng ở đáy