MỘT TRONG NHỮNG THÁCH THỨC LỚN NHẤT VỚI BẤT KỲ nhà đầu tư
nào chính là có quá nhiều thứ gây nhiễu loạn đầu óc. Chúng ta thích nghĩ mình là
tạo vật đầy lý trí - điều này phần nào đó đúng - nhưng thực tế thì lại xám xịt hơn.
Khủng hoảng tài chính đã minh chứng một cách lạnh lùng cách các nhà đầu tư có
thể trở nên phi lý trí, đặc biệt trong những tình huống thử thách cực độ.
Những nhà đầu tư gọi là chuyên nghiệp - trong đó có tôi - cũng không miễn
nhiễm trước những thế lực giày xéo tâm trí này. Tôi đã chứng kiến tận mắt nhân
viên phân tích, các nhà đầu tư tổ chức, và nhân viên tiếp thị hợp tác với tôi, tất
thảy đều gục ngã dưới áp lực của thị trường sụp đổ, bán ra vào chính xác thời
điểm họ lý ra phải mua vào. Nghe thật nhẹ nhõm khi nói một cách tự mãn về “sự
điên cuồng của đám đông”, nhưng còn về sự điên cuồng của những thành phần
ưu tú trong giới học giả và tài chính thì sao? Theo kinh nghiệm của tôi, ai trong
chúng ta cũng có thể trở nên loạn trí. Thực sự, rất thường gặp những người trong
giới của tôi phát điên.
Trí não tự nó là một thứ rất lạ lùng và vô cùng kỳ bí, đặc tính này thật chẳng
thích hợp với công việc đầu tư. Đây không phải một quyển sách khoa học dày
cộp bàn về cấu trúc bộ não, nhưng cũng đáng để ta dành chút thời gian để tìm
hiểu xem vì sao suy nghĩ và đầu tư một cách có lý trí lại khó đến vậy.
Mọi người thường nhầm tưởng bộ não chỉ gồm một cấu trúc: phần vỏ não
thu thập thông tin, xử lý, và đưa ra câu trả lời. Daniel Kahneman, người thắng
giải Nobel kinh tế năm 2002 là một nhà tâm lý học tiên phong mô tả chức năng
của vỏ não bằng cụm từ “tư duy chậm”. Về phần tôi, trước đây tôi có một hình
ảnh tưởng tượng về bản thân như một phi công lái máy bay chiến đấu, tập trung
cao độ vào bảng điều khiển trong buồng lái, đưa ra những quyết định tối ưu và
kiểm soát hoàn toàn chiếc chiến đấu cơ đang bay lượn trên không trung.
Phần lớn những gì chúng ta trau dồi trong trường đại học nhằm phát triển
phần khả năng suy nghĩ cao độ, đầy lý trí này của não bộ. Anh bạn của tôi, Ken
Shubin Stein, dạy lớp đầu tư nâng cao ở Đại học Kinh doanh Coblumbia. Đây là
một khóa học khác thường cung cấp cho học viên một khối lượng khổng lồ
những góc nhìn và cách tiếp cận hữu ích về quy trình nghiên cứu đầu tư. Nhưng
mọi tri thức và phân tích này đều dựa trên một giả định rằng, khi các sinh viên tốt
nghiệp, chính phần vỏ não của họ sẽ đưa ra những quyết định đầu tư. Vấn đề là
còn có một phần não bộ khác, ít lý trí hơn và nhiều tính bản năng hơn mà
