Ngày xưa, tôi chưa có ý niệm vì sao cờ lại hữu ích mà không đơn thuần chỉ
là vui thôi. Nhưng qua thời gian, tôi nhận ra rằng có những lợi ích chiến lược
thực sự khi hiểu cách thức vận hành của trò chơi này. Lấy ví dụ, trong môn cờ, có
những thế cờ gồm các cạm bẫy và sai lầm dẫn dụ các tay chơi nhẹ dạ mắc bẫy mà
bị chiếu tướng, thường là chỉ trong vài nước đầu. Ban đầu, khi lọt bẫy, tôi thấy
tức giận với đối phương của mình. Thắng như thế dường như chẳng quang minh
chính đại tí nào. Rồi tôi lại tức giận với chính mình vì không nhận ra những cái
bẫy được giăng ra chờ mình bước vào. Nhưng khi học hỏi thêm về cờ, tôi ít bị
mắc những sai lầm cơ bản hơn. Trò chơi đầu tư cũng đầy những cạm bẫy như thế.
Ví dụ, kế toán là lãnh địa đầy những cạm bẫy. Các công ty thường xào nấu các
quy luật kế toán để trình diễn các con số một cách rất hấp dẫn - và nhà đầu tư cả
tin thường dễ bị phỉnh rằng công ty này ít nguy hiểm hơn thực tế.
Vào cuối những năm 90, tôi phân tích một công ty bán bảo hiểm pháp lý.
Giống các công ty bảo hiểm nhân thọ, sản phẩm này do các môi giới bán ra để
nhận về khoản hoa hống béo bở. Điều chính yếu là phân tích xem công ty thực sự
lời bao nhiêu bằng cách tính chính xác tốc độ thanh toán chi phí tìm kiếm khách
hàng. Điều này lại được quyết định bởi thời gian khách hàng còn tiếp tục thanh
toán tiền bảo hiểm sau khi ký hợp đồng. Theo ý kiến cá nhân tôi, các báo cáo của
công ty trình bày một bức tranh quá rực rỡ về điều này, do đó viễn cảnh của nó vẽ
ra cũng sai lệch. Điều này là một khoảnh khắc “à há” với tôi, kế toán đóng vai trò
như một cú “chiếu tướng” khi chơi cờ vậy. Thế là tôi tống khứ hết cổ phiếu này
đi, sau đó thì công ty cũng đang lao đao, vướng vào kiện tụng và gây thất thoát
cho nhiều người ngoại trừ những người bán khống, những người đã đặt cược
công ty sẽ tiêu tùng dựa trên báo cáo kế toán đầy nghi vấn.
Tôi còn thấy chơi cờ có một lợi ích khác nữa. Trước kia, tôi hay gặp phải
những người chơi mà tôi gọi là ngáo - một thuật ngữ nhạo báng dành cho các tay
chơi cờ đưa ra quyết định nhanh dựa vào cảm xúc thay vì phân tích kỹ lưỡng. Họ
hoặc không thể, hoặc không có ý định phân tích ván cờ một cách cẩn thận. Thoạt
tiên, tôi thường thua mấy tay ngáo này. Các nước cờ của họ không thể nào dự
đoán nổi khiến tôi khó chịu và mất bình tĩnh. Nhưng khi tôi chơi giỏi hơn, tôi trở
nên có kỷ luật hơn, hình thành nên thành trì tinh thần để giữ bình tĩnh và cẩn
trọng ngay cả khi đối thủ của tôi chơi theo lối phóng túng.
Trong thị trường tài chính, rất nhiều nhà đầu tư - cả nghiệp dư lẫn chuyên
nghiệp - cố tìm cách ăn dày, đặt cược vào mọi thứ từ cổ phiếu công nghệ hay
