Ta biết rằng ngoài các sự tái lập đáng ngờ Luật Mười hai Bảng [tức Lex Duodecim
Tabularum hay, đơn giản hơn, Duodecim Tabulae, văn bản luật thành văn đầu tiên của Roma
được soạn thảo vào khoảng năm 450 trước CN - ND] và vài văn bản luật còn ghi lại được,
chúng ta chỉ có những nguồn rất nghèo nàn về tất cả những gì liên quan đến bốn thế kỷ đầu
của luật Roma. Tuy nhiên, chúng tôi sẽ không lấy thái độ phê phán khe khắt của ông Lambert
trong bài “L’histoire traditionnelle des XII Tables” [Lịch sử truyền thống của Luật Mười hai
Bảng] đăng trong Mélanges Appleton (Tạp văn tặng Appleton), 1903. Nhưng phải thừa nhận
rằng phần lớn các lý thuyết của các nhà nghiên cứu về Roma, và ngay cả bản thân phần lớn
các lý thuyết của các nhà “cổ học” [“antiquaires”, tức những nhà thông thái chuyên nghiên
cứu về các công trình kiến trúc, đồ mỹ thuật cũng như các minh văn cổ - ND] nên được xử lý
như là các giả thuyết. Chúng tôi mạn phép thêm một giả thuyết khác nữa vào danh sách.
Theo chúng tôi, Paul Huvelin và ông Girard dường như đến gần với sự thật về mọi mặt.
Cho lý thuyết của Paul Huvelin, chúng tôi chỉ xin đề nghị một bổ sung và một ý kiến bác bẻ.
“Điều khoản chửi rủa” (xem “Magie et droit individual”, tr. 28; xem thêm “Injuria”, trong
Mélanges Appleton), theo ý chúng tôi, không phải chỉ là ma thuật. Nó là một trường hợp rất rõ
nét, một vết tích, của các luật lệ cổ về potlatch. Sự kiện một người là kẻ mắc nợ và một người
là chủ nợ khiến người sau ở vào thế cao hơn, nên được quyền chửi rủa người kia, tức người
chịu ơn ông ta. Từ đó phát xuất một loạt đáng kể các quan hệ mà chúng tôi muốn mọi người
lưu ý trong một số báo Année sociologique về các Joking Relionships (Quan hệ đùa cợt), về
“thân tộc đùa cợt” đặc biệt nơi người Winnebago (Sioux).
Cách giải thích từ stips theo kiểu này dựa trên sự giải thích của Isidore de Séville
(chết năm 636, tác giả của cuốn Etymologiae [Từ nguyên học]), V, tr. 24, 30. Xem Paul
Huvelin, “Stips, stipulatio et sacramentum” (Mélanges Fadda), 1906. Trong Manuel
élémentaire de Droit romain, ông Girard, sau [Friedrich Carl von] Savigny [1779-1861, nhà
luật học Đức?], dùng các văn bản của Varron [tức Marcus Terentius Varro (116-27 trước CN),
nhà văn Roma – ND] và Festus [tức Sextus Pompeius Festus, nhà văn phạm Roma sống vào
nửa sau thế kỷ II sau CN - ND] để chống lại lối giải thích đơn thuần bằng hình tượng này.
Nhưng Festus, sau khi quả thực đã nói “stipulus” “tirmus”, đã phải, trong một câu chẳng may
bị hủy một phần, nói về một “[...?] defixus”, có thể là cây gậy cắm xuống đất (so sánh với
việc ném gậy trong một cuộc bán đất trong các hợp đồng thuộc thời vua Hammurabi [chết vào
khoảng năm 1750 trước CN – ND] ở Babylone, xem Cuq “Étude sur les contrats...” [Nghiên
