báo không cần xin phép trước, với điều kiện người chủ trương phải là
người… Pháp. Đối với người Pháp, đạo luật này quả thật là dễ dãi, ai muốn
ra báo chỉ phải nộp đơn tại biện lý cuộc trước 24 tiếng đồng hồ và không
phải chịu chế độ kiểm duyệt. Khổ một điều là đạo luật này không được áp
dụng khi người chủ trương tờ báo là người Việt.
Vì không được hưởng sự dễ dãi của đạo luật 1881, các nhà báo Việt
Nam đã khôn ngoan chơi đòn « gậy ông đập lưng ông » bằng cách mượn
một người Pháp đứng làm quản lý, rồi xuất bản một tờ báo tiếng Pháp, và
dùng ngay nó làm phương tiện đấu tranh cùng với các nhà cách mạng. Số
báo loại này (do người Việt sáng lập nhưng do người Pháp đứng tên chủ
trương) phát triển khá mạnh tại miền Nam.
Trong khi các báo Pháp ngữ sống mạnh, thì các báo Hán Văn kéo dài
sự tồn tại của nó một cách lây lất không lấy gì làm vững chãi. Dư luận báo
chí chia ra làm hai, một phe chủ trương loại dần các bài viết bằng chữ Hán
vì cho rằng Hán Văn không còn đóng được vai trò văn hóa trong giai đoạn
đó, còn phe kia vì nặng lòng với cổ nhân, vẫn muốn duy trì các tác phẩm
Hán Văn trên báo chí. Nhưng rồi theo đà thời gian, luật đào thải đã đưa tới
tình trạng các bài viết bằng chữ Hán thưa dần, rồi lui vào dĩ vãng. Báo Pháp
ngữ càng ngày càng thắng thế, lan tràn cả sang địa hạt văn hóa cổ của người
Việt. Trong số các báo Pháp ngữ, nổi bật nhất là tờ « La Cloche Felée » của
nhà cách mạng Nguyễn An Ninh, người đã dùng ngay báo Pháp để chống lại
người Pháp, công kích chế độ thực dân, để giới thiệu và cổ võ những tư
tưởng dân chủ Âu Tây.
Vì có chủ trương, đường lối rõ rệt như vậy, Nguyễn An Ninh phải đón
nhận nhiều đòn tấn công của nhà nước bảo hộ. Trong suốt tiến trình báo chí
nước ta, không có một tờ báo nào bị khủng bố, đe dọa, áp lực nhiều bằng tờ
La Cloche Felée, và mọi nhà nghiên cứu báo chí đều nhận rằng chưa có ai
làm báo với nhiều lý tưởng như Nguyễn An Ninh cả. Ông trải qua một thời
kỳ vô cùng vất vả, khó khăn và nguy hiểm khi chủ trương và điều hành tờ
báo này. Có những trường hợp tờ báo bị nhà cầm quyền Pháp khủng bố đến
nỗi không còn ai dám hợp tác, khiến ông chủ báo đành phải tự mình xoay xở
