hiện tại có ý nghĩa thế nào trong tương lai, dễ dàng hơn hay khó khăn hơn
đối với báo chí, và đối với đất nước.
Đến khi quân đội Nhật lật Pháp tại Đông Dương thì báo chí đã thực sự
giảm hoạt động để chờ đợi thời cơ mới. Tại miền Bắc lúc này chỉ còn hai tờ
nhật báo là tờ Đông Pháp và tờ Tin Mới, trong khi ở trong Nam cũng vỏn
vẹn có 3 tờ : Tin Điển, Saigon và Dân Báo. Riêng tờ Đông Pháp ngoài Bắc,
vì tình hình chính trị, đã tự đổi tên ra là tờ Đông Phát. Bầu không khí chính
trị quanh năm ngột ngạt và khó tiên đoán. Báo chí thu mình vào cuộc sống
èo uột, bấp bênh. Nói đúng ra không riêng gì báo chí giảm sút hoạt động mà
hầu như mọi ngành đều bị tình hình chi phối chung. Những biến cố dồn dập
xảy ra, với nhiều hậu quả, đã khiến cho mọi người lo âu và chỉ còn biết chờ
đợi.
Mãi lâu lắm bầu không khí mới giảm bớt đôi chút ngột ngạt, và báo chí
mới tạm hồi phục. Những tờ báo cũ thì tăng cường hoạt động, trong khi một
số báo mới ra đời, khi người Nhật đã chính thức cầm quyền và tạm ổn định
chính trị. Tờ báo ra đời đầu tiên trong thời gian Nhật thuộc là tờ Ngày Nay,
rồi tới tờ Kỷ Nguyên Mới do Nhóm Tự Lực Văn Đoàn chủ trương, rồi đến
tờ Tiến xuất hiện vào tháng 8-1945 tại Saigon, được dùng làm cơ quan ngôn
luận cho lực lượng thanh tiên tiền phong nhưng chỉ ra được mấy số thì chết.
Báo chí chưa kịp hồi sinh trọn vẹn thì biến cố 19-8-1945 diễn ra. Việt
Minh lên cướp chính quyền, và tình hình lại đầy bất trắc. Báo chí lúc này
gần như ngưng hoạt động hoàn toàn chờ xem động tĩnh. Riêng có một số
báo bí mật do các lực lượng Việt Minh trước đây từng phát hành lén trong
dân chúng thì bây giờ in công khai bán đầy đường. Tờ đầu tiên xuất hiện là
tờ Cứu Quốc, tiếp theo nó là một lô những báo khác hoặc là cơ quan ngôn
luận chính thức, hoặc do các tổ chức Mác Xít chủ trương. Báo loại này tung
hoành khắp mọi nơi, còn những tờ báo thời trước thì im hơi lặng tiếng.
Nhưng không phải báo chí Mác Xít không có đối thủ. Việt Nam Quốc Dân
Đảng lúc đó nhanh tay cho ra hai tờ báo đối lập với Việt Minh, đó là tờ
Chính Nghĩa xuất bản hàng ngày, và tờ Việt Nam xuất bản hàng tuần.
