York. Drew đã bày ra một kế hoạch để đánh lừa Vanderbilt bằng việc tác
động đến giá cổ phần của công ty đường sắt. Để kế hoạch thành công, ông
cần phải khiến giá tăng vọt. Ông đã ghé thăm một quán bar quen thuộc của
những nhà môi giới chứng khoán ở New York, và trong khi nói chuyện với
một vài người ở đó ông giả vờ rút chiếc khăn tay để lau mồ hôi trán và cố
tình làm rơi một mảnh giấy xuống sàn, ra vẻ không chú ý. Sau khi ông rời
đi, những nhà môi giới nhặt mảnh giấy nhỏ lên. Nó ghi một “gợi ý”: thông
tin được viết ra để khiến họ tin rằng giá cổ phần của công ty sẽ tăng. Những
nhà môi giới vội vàng thu mua cổ phần với hy vọng kiếm lợi nhuận. Đúng
như kế hoạch, giá cổ phiếu tăng phi mã. Cú lừa của Drew như là một nước
cờ chiến thắng (thật ra thì Veblen theo dấu sự phổ biến của các cú lừa trong
giới nhà giàu về cùng nguồn gốc một bản năng “săn mồi” ). Kế hoạch giúp
cho Drew kiểm soát đoạn đường sắt.
Vanderbilt, Drew và những người như họ góp phần tạo nên nền kinh tế
mới ở Mỹ nhưng nền kinh tế đó là chủ nghĩa tư bản máu lạnh. Họ sẽ lừa lọc
và thực hiện những âm mưu miễn là việc đó có thể tạo ra tiền. Họ được biết
đến như những “ông trùm cướp bóc” vì sự tàn nhẫn của mình. Vanderbilt đã
từng nói: “Tại sao tôi lại cần quan tâm đến luật pháp? Không phải là tôi đã
có quyền lực rồi hay sao?”
Veblen cho rằng, bản năng săn mồi không có ích gì với những nhu cầu
thực tế của con người. Tuy nhiên còn có một bản năng khác, bản năng “lành
nghề”. Đó là bản năng làm những công việc có ích để phục vụ cho nhu cầu
của toàn cộng đồng: ví dụ như sửa chữa đường sắt và đảm bảo tàu chạy
đúng giờ. Veblen không kêu gọi một cuộc cách mạng như Marx. Ông nghĩ
rằng sự lãng phí gây ra bởi tiêu dùng phô trương sẽ biến mất khi xã hội được
thống trị bởi bản năng lành nghề thay vì bản năng săn mồi. Xã hội sẽ đào
thải những cặn bã còn lại của xã hội man rợ. Đó sẽ là dấu chấm hết cho
vòng luẩn quẩn của việc mua sắm để bắt kịp với những người hàng xóm.
Con người với bản năng lành nghề là những công nhân và kỹ sư, những
người phát minh và cải tiến máy móc. Một xã hội tốt đẹp hơn sẽ là xã hội
mà họ góp phần hướng nền kinh tế đến việc thỏa mãn nhu cầu thực sự của
con người.
