Lạp đầu tiên, đã tuyên bố điểm khởi đầu của kinh tế: “Các vị thần giữ cho
thức ăn của con người tiềm ẩn”. Bánh mì không từ trên trời rơi xuống. Để ăn
chúng ta phải trồng lúa mì, thu hoạch, xay thành bột và sau đó nướng thành
bánh. Con người phải làm việc để sống.
Ông tổ của tất cả các nhà tư tưởng là triết gia Hy Lạp Socrates, mà lời
ông chúng ta chỉ biết được thông qua tác phẩm của các học trò của ông.
Người ta nói rằng, một đêm ông mơ thấy một con thiên nga dang rộng cánh,
vừa bay vừa kêu to. Ngày hôm sau ông gặp Plato, người sau này sẽ trở thành
học trò xuất sắc của ông. Socrates nhìn thấy ở Plato con thiên nga trong giấc
mơ của mình. Chính người học trò này trở thành một bậc thầy của nhân loại,
tư tưởng của ông bay cao và lan tỏa trong nhiều thế kỷ sau.
Plato (428/427-348/347 TCN) hình dung ra một xã hội lý tưởng. Nền
kinh tế của nó khác với nền kinh tế mà hiện nay chúng ta đã coi là điều hiển
nhiên. Và xã hội mà ông sống trên thực tế lại khác với xã hội của chúng ta.
Trước hết là vào thời điểm đó không có mô hình quốc gia theo cách mà
chúng ta hiểu ngày nay. Hy Lạp cổ đại là một tập hợp các thành bang như
Athens, Sparta và Thebes. Người Hy Lạp gọi thành bang là polis, là nguồn
gốc của từ “chính trị” (politics) của chúng ta. Bởi vậy, xã hội lý tưởng của
Plato là một thành phố thu gọn hơn là một quốc gia lớn. Nó được tổ chức
chặt chẽ bởi những nhà cai trị và sẽ có rất ít chỗ cho các thị trường mà thực
phẩm và sức lao động được mua bán với một mức giá nào đó. Lấy sức lao
động làm ví dụ. Ngày nay chúng ta nghĩ về cách chúng ta sử dụng sức lao
động của mình như một sự lựa chọn: có lẽ bạn quyết định trở thành thợ sửa
ống nước bởi vì bạn thích sửa chữa đồ đạc và công việc đem lại nguồn thu
nhập tốt. Trong nhà nước lý tưởng của Plato, vị trí của mọi người đều đã
được quyết định từ khi họ sinh ra. Plato nói, hầu hết mọi người, kể cả nô lệ,
đều làm nghề nông. Họ là tầng lớp thấp nhất, với linh hồn cấu thành từ kim
loại đồng. Plato xếp tầng lớp chiến binh có linh hồn cấu thành từ bạc đứng
trên nông dân. Ở trên cùng là những người cai trị, một nhóm các “nhà vua -
triết gia”, những người có linh hồn bằng vàng. Gần Athens, Plato thành lập
Học viện nổi tiếng của mình để tạo ra những người đàn ông thông thái thích
hợp cho vai trò cai trị phần còn lại của xã hội.
