của đối thủ (chúng ta “có chiến lược”). Lý thuyết trò chơi nghiên cứu về
những sự tương tác mang tính chiến lược xuất hiện ở khắp mọi nơi, từ
những trò chơi đơn giản như oẳn tù tì cho đến việc tìm kiếm lợi nhuận trong
kinh doanh và chiến tranh giữa các quốc gia.
Sau Thế chiến II, Mỹ và Liên bang Xô viết trở thành kẻ thù không đội
trời chung. Giai đoạn đó được biết đến với cái tên Chiến tranh Lạnh: hai bên
đều tham gia cuộc chạy đua vũ trang và đe dọa nhau với những vũ khí hạt
nhân chết người. Bộ phim Tiến sĩ Strangelove (Dr. Strangelove) vào năm
1964 ngoài châm biếm việc ganh đua này thì còn là một câu chuyện hấp
dẫn, đó là một sự mở đầu tuyệt vòi cho kỷ nguyên của lý thuyết trò chơi và
một vài ý tưởng cơ bản của lý thuyết này. Trong suốt thời kỳ Chiến tranh
Lạnh, quân đội Mỹ chi trả nhiều cho việc nghiên cứu những lĩnh vực có ích
cho an ninh của đất nước và lý thuyết trò chơi là một trong số đó. Rất nhiều
nhà lý thuyết trò chơi làm việc cho Tập đoàn RAND (“nghiên cứu và phát
triển”), một tổ chức nghiên cứu của quân đội. Trong bộ phim, Tiến sĩ
Strangelove là giám đốc nghiên cứu vũ khí của tổng thống Mỹ, một thiên tài
lập dị với cặp kính đen và giọng điệu hài hước mỗi khi đưa ra những lời
khuyên về chiến thuật cho quân đội. Ông được cho là lấy cảm hứng từ một
thiên tài có thật, nhà toán học gốc Hungary John von Neumann (1903-1957),
một trong những nhà sáng lập của lý thuyết trò chơi, làm việc cho RAND và
trở thành cố vấn về chiến lược phòng thủ cho Tổng thống Eisenhower. Von
Neumann thông minh đến mức vào năm tám tuổi ông có thể tính nhẩm các
phép chia số có 8 chữ số. Khi lớn lên ông viết những nghiên cứu khoa học
về sóng xung kích, khí động lực học và sự phân bố của các vì sao. Trong
thời gian rảnh của mình, ông đã mở đầu lĩnh vực lý thuyết trò chơi.
Giả sử bạn là một vị tướng và bạn phải quyết định xem có nên mua
thêm bom hay không. Bạn biết rằng vị tướng đối phương cũng sẽ phải làm
tương tự. Thật sự là bạn đưa ra quyết định như thế nào? Một phần quan
trọng trong việc ra quyết định là đoán được những việc mà đối thủ của bạn
định làm. Một khi chúng ta biết mình sẽ làm gì và đối thủ sẽ làm gì, chúng
ta có thể biết được kết quả của trò chơi - mọi người đều mua bom, không ai
mua bom hoặc một vài kết quả khác. Von Neumann đã đạt thành công lớn
