xây dựng ngày hôm nay có thể chỉ tạo ra lợi nhuận sau 5 năm. Một công
nhân chấp nhận một mức lương và tính toán rằng nó có thể trả đủ số tiền nhà
trong sáu tháng. Các công ty và người lao động phải đưa ra các dự đoán về
tương lai. Thị trường lốp xe sẽ lớn mạnh như thế nào trong 5 năm nữa? Tiền
nhà sẽ tăng lên bao nhiêu trong sáu tháng tới?
Khi lên kế hoạch cho tương lai, bạn sử dụng “kỳ vọng thích nghi”: bạn
dự đoán bằng việc quan sát những điều đã xảy ra cho đến thời điểm hiện tại.
Đôi lúc việc đó hiệu quả, nhưng trong trường hợp công ty ga đào đường thì
không. Các nhà kinh tế học bắt đầu lo lắng về thuyết kỳ vọng thích nghi mà
hầu hết họ đều sử dụng. Bạn không hoàn toàn lý trí khi lên kế hoạch cho
chuyến đi của mình. Bạn lẽ ra đã có thể làm tốt hơn nếu bạn kiểm tra các
báo cáo giao thông và ngay lập tức để ý tới ảnh hưởng của hoạt động của
công ty ga tới hành trình của mình. Các công ty và người lao động cũng sẽ
thất bại nếu như họ không sử dụng tất cả các thông tin sẵn có. Nếu như một
hãng lốp ô tô không xem xét đến những hạn chế mới được ban hành về việc
sản xuất ô tô, nó sẽ trở nên quá lạc quan về sự mở rộng của thị trường lốp
trong tương lai và tiến hành xây dựng một nhà máy sẽ không mang lại lợi
nhuận.
Các nhà kinh tế học chấp nhận một giả thuyết mới gọi là: “kỳ vọng hợp
lý”. Ý tưởng được đưa ra bởi một nhà kinh tế học kiêm nhà toán học người
Mỹ John Muth (1930-2005), một người rất cẩn trọng trong công việc. Người
ta đồn rằng ông đã giấu đi rất nhiều công trình nghiên cứu vì ông cảm thấy
chúng chưa đủ tốt để cho mọi người xem. Bài báo mang tính đột phá của
ông, “kỳ vọng hợp lý và thuyết về sự dịch chuyển của giá cả” xuất hiện năm
1961 lúc đầu không được mọi người chú ý. Ý tưởng đã đi trước quá xa so
với thời đại và ông cũng không bận tâm đến việc quảng bá chúng. Ông từ
chối những lời mời diễn thuyết tại các cuộc hội thảo, thay vào đó ông ở nhà
và chơi đàn cello. Vào những năm 1970 một thế hệ các nhà kinh tế học mới
đã nhận ra rằng ý tưởng của Muth mang tính cách mạng. Một số người đã
giành được giải Nobel khi phát triển ý tưởng đó.
