Ý tưởng của Muth không khó để diễn giải. Với kỳ vọng hợp lý bạn sẽ
không còn gặp khó khăn nữa. Thay vì dự đoán thời gian của chuyến đi trên
cơ sở nó đã tốn bao lâu trong quá khứ, bạn sử dụng tất cả các thông tin có
sẵn vào ngày hôm nay, bao gồm cả thông báo của công ty ga. Vì thế, vào thứ
Hai, bạn có thể dự đoán được xe buýt sẽ đi hết ba mươi phút. Dự đoán của
bạn không phải lúc nào cũng chính xác. Có ngày xe buýt chỉ đi mất hai
mươi tám phút, nhanh hơn hai phút, khi lượng xe di chuyển ít hơn bởi vì các
công nhân của một công ty địa phương được cho nghỉ phép vào hôm đó.
Vào ngày khác thì xe buýt đi hết ba mươi hai phút bởi vì một vụ tai nạn đã
làm giao thông chậm lại. Khi bạn dự đoán lệch đi một chút thì đó là do
những yếu tố ngẫu nhiên ảnh hưởng đến tốc độ của xe cộ. Trung bình thì dự
đoán 30 phút của bạn là một dự đoán tốt.
Một trong những người đầu tiên áp dụng ý tưởng của Muth là nhà kinh
tế học Eugene Fama (sinh năm 1939). Ông thắc mắc kỳ vọng hợp lý ngụ ý
điều gì về cách thị trường tài chính hoạt động. Hệ thống tài chính ngân hàng
và giao dịch chứng khoán đổi dòng tiền từ tiết kiệm sang cho vay. Một
người muốn gửi tiết kiệm 300 bảng vào một tài khoản ngân hàng và rút nó
ra sau sáu tháng. Một tập đoàn muốn vay những khoản tiết kiệm đó, nhưng
nó cần một khoản vay 10 triệu bảng để khai thác một cái mỏ và sẽ trả lại tiền
sau năm năm. Hệ thống tài chính sắp xếp những khoản tiền này bằng việc
gộp lại những khoản tiền tiết kiệm của hàng triệu người thành một số tiền
lớn mà các công ty cần và kiểm soát thời gian ra và vào của dòng tiền. Ngân
hàng làm điều đó bằng cách đóng vai người trung gian giữa người tiết kiệm
và người vay tiền. Trong thị trường chứng khoán, các công ty cũng làm việc
đó bằng việc bán cổ phần. Sau đó thì người mua cổ phần sở hữu một phần
của công ty. Cổ phần có thể tạo ra nhiều lợi nhuận nhưng cũng nhiều rủi ro.
Khi các công ty kinh doanh tốt, giá trị cổ phần tăng lên và các cổ đông kiếm
được tiền lời bằng việc bán chúng đi, nhưng nếu công ty thất bại hoặc phá
sản thì các cổ đông sẽ thua lỗ.
Để kiếm ra tiền ở thị trường chứng khoán, một nhà đầu tư cần có kỳ
vọng về việc liệu giá cổ phần sẽ tăng hay giảm. Nhà giao dịch chứng khoán
muốn thu được nhiều lợi nhuận đôi lúc sẽ phải nghiên cứu sự tăng giảm của
